Podsumowanie wyników skonsolidowanych Grupy BM w 2022 roku

W roku 2022, Grupa Kapitałowa Banku Millennium S.A. („Grupa BM”, „Grupa”) poniosła na poziomie skonsolidowanym stratę netto w wysokości 1 015 mln zł. Pomimo, że w roku bieżącym wystąpiła trudniejsza koincydencja znaczących negatywnych czynników, strata ta była niższa niż strata netto w wysokości 1 332 mln w 2021 r. Podczas gdy w 2022 roku koszty związane z portfelem walutowych kredytów hipotecznych były na poziomie porównywalnym do tych w roku 2021 (2 361 mln zł po podatku w porównaniu z 2 430 mln zł), wyniki roku 2022 były dodatkowo obciążone ogromnymi kosztami związanymi z wakacjami kredytowymi (1 073 mln zł po podatku) oraz znaczącymi kosztami związanymi z Systemem Ochrony Banków Komercyjnych (IPS) (224 mln zł po podatku).

Pomimo tych przeciwności, 4kw22 przyniósł długo oczekiwany dodatni wynik netto. Zysk netto w wysokości 249 mln zł został osiągnięty przez Grupę BM pomimo wysokich kosztów związanych z portfelem kredytów hipotecznych w walutach obcych („walutowe kredyty hipoteczne”) (615 mln zł po podatku) i pokazuje siłę działalności podstawowej. Wierzymy, iż ten pozytywny wynik kwartalny jest początkiem powrotu do trwałej rentowności oraz stałego procesu odbudowy kapitału i poprawy współczynników kapitałowych, zakładając brak innych jednorazowy wydarzeń.

Po wyłączeniu zarówno kosztów związanych z walutowymi kredytami hipotecznymi a także kosztów wakacji kredytowych oraz dodając hipotetyczny podatek bankowy drugim półroczu 2022 r., wynik netto 2022 r. wyniósłby 2 239 mln zł.

Podobnie jak w roku 2021, w roku 2022 koszty związane z portfelem walutowych kredytów hipotecznych (rezerwy na ryzyko prawne, koszty związane z tzw. dobrowolnymi ugodami oraz koszty prawne) pozostawały na wysokim poziomie i nadal stanowiły obciążenie dla poprawiającej się rentowności podstawowej działalności Grupy.

W 2022 r. całkowite rezerwy na ryzyko prawne związane z walutowymi kredytami hipotecznymi („rezerwy na walutowe kredyty hipoteczne”) wyniosły 2 017 mln zł, w tym 1 844 mln zł dotyczyło portfela hipotek walutowych udzielonych przez Bank. Dalsze zwiększenie tych rezerw w 2022 r. wynikało z aktualizacji parametrów w metodologii tworzenia rezerw przez Bank, odzwierciedlając, inter alia, napływ roszczeń sądowych oraz wyższy odsetek spraw przegranych przez banki.

Na koniec grudnia 2022 r., saldo rezerw na portfel walutowych kredytów hipotecznych udzielonych przez Bank wyniosło 4 986 mln zł (co odpowiadało 46,8% ubruttowionego portfela kredytów walutowych) a rezerwy na portfel walutowych kredytów hipotecznych udzielonych przez dawny Euro Bank 409 mln zł.

*włączając rezerwy na ugody,
**bez rezerw na ugody,

Uwaga: rezerwy na walutowe kredyty hipoteczne/walutowe kredyty hipoteczne brutto (po korekcie IFRS9 tam gdzie standard stosowany); bez portfela d. EB

Na dzień 31 grudnia 2022 r. Bank miał 16 008 umów kredytowych i dodatkowo 1 272 umowy kredytowe z byłego Euro Banku będących przedmiotem prowadzonych obecnie indywidualnych sporów sądowych (z wyłączeniem roszczeń wniesionych przez bank przeciw klientom, tzw. spraw windykacyjnych), dotyczących klauzul indeksacyjnych w walutowych kredytach hipotecznych.

Bank przykłada wysoką wagę do redukcji swojego portfela walutowych kredytów hipotecznych oraz związanego z nim ryzyka i dlatego pozostaje otwarty na indywidualnie negocjowane polubowne rozwiązania (między innymi przewalutowania kredytów na zł, przedterminowe częściowe lub całkowite spłaty, łącznie „dobrowolne ugody”). W roku 2022, liczba dobrowolnych ugód wyniosła 7 943 w porównaniu z 8 449 w roku 2021. Od początku roku 2020, kiedy ugody zostały aktywnie oferowane, zawarto niemal 18 000 polubownych ugód. Od 2kw21, kwartalny spadek liczby aktywnych umów walutowych kredytów hipotecznych (oraz liczba dobrowolnych ugód) przewyższał napływ nowych indywidualnych pozwów sądowych przeciwko Bankowi. W całym 2022 r., koszty związane z dobrowolnymi ugodami ujęte w RZiS wyniosły 484 mln zł (przed podatkiem, z czego 382 mln zł ujęte w linii wynik z pozycji wymiany, a 102 mln zł w linii wynik z modyfikacji). Koszty prawne, ujęte w kosztach administracyjnych oraz pozostałych kosztach operacyjnych, wyniosły 131 mln zł w całym roku 2022.

W efekcie powyższych trendów, portfel hipotek walutowych Banku zmniejszył się o 17% w ciągu roku 2022 (w CHF, brutto, bez wpływu alokowanej rezerwy na ryzyko prawne). Udział całego portfela hipotek walutowych (brutto pomniejszone o alokowane rezerwy na ryzyko prawne) w portfelu kredytów brutto Grupy spadł do 8,9% na koniec roku 2022, podczas gdy udział hipotek walutowych udzielonych przez Bank spadł do poziomu 8,1%.

*kredyty udzielone przez Bank Millennium

Uwaga: udział walutowych kredytów hipotecznych brutto bez pomniejszenia o rezerwy na ryzyko prawne wynosił 13,1% na koniec roku 2021

Po wyłączeniu wszystkich kosztów związanych z portfelem walutowych kredytów hipotecznych (w 2022 r.: 2 459 mln zł przed podatkiem, 2 361 mln zł po podatku) w roku 2022 Grupa BM zaraportowałaby w zysk netto w wysokości 1 347 mln zł w porównaniu ze skorygowanym zyskiem w roku 2021 w wysokości 1 098 mln zł. Nawet po uwzględnieniu tych kosztów wynik netto w roku 2022 byłby pozytywny gdyby nie koszt wakacji kredytowych.

Więcej szczegółów na temat ryzyk związanych z portfelem walutowych kredytów hipotecznych jest przedstawionych w oddzielnej części niniejszego raportu oraz w Skonsolidowanym Finansowym Raporcie Rocznym Grupy Kapitałowej Banku Millennium S.A. za okres 12 miesięcy zakończony 31 grudnia 2022 r.

W dniu 7 lipca 2022 r. Sejm RP przyjął a w dniu 14 lipca Prezydent RP podpisał ustawę o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom (“Ustawa”). Ustawa wprowadziła, między innymi wakacje kredytowe dla posiadaczy kredytów hipotecznych z walucie polskiej. Uprawnieni kredytobiorcy, czyli ci którzy zaciągnęli kredyt na realizację celów mieszkaniowych przed dniem 1 lipca 2022 r., otrzymali możliwość zawieszenia spłat maksymalnie ośmiu rat kredytowych (kapitał + odsetki) w latach 2022-2023 (do dwóch rat w 3kw22 oraz 4kw22 oraz po jednej racie w każdym z kwartałów 2023 roku). Kredytobiorcy mogą składać wnioski o wakacje kredytowe wyłącznie w odniesieniu do jednego kredytu. Raty kredytowe mają być zawieszone a nie anulowane, stąd okres spłaty ma być odpowiednio przedłużony.

Bank wstępnie oszacował maksymalny finansowy wpływ (koszt) tej Ustawy wyniesie 1 779 mln zł na poziomie Grupy BM (na poziomie nieskonsolidowanym 1 731 mln zł) gdyby wszyscy uprawnieni kredytobiorcy skorzystaliby z tej opcji.

W wynikach 3kw22 Grupa BM / Bank rozpoznała z góry koszty wakacji kredytowych w wysokości odpowiednio 1 423 mln zł / 1 385 mln zł, co odpowiada założeniu skorzystania z wakacji kredytowych przez 80% uprawnionych kredytobiorców. Koszty te były bezpośrednią przyczyną znaczącej straty netto w 3kw22, w konsekwencji niespełnienia minimalnych wymogów kapitałowych oraz uruchomienia przez Bank planu naprawy (szczegóły w oddzielnej sekcji).

W 4kw22, Grupa BM obniżyła o 99 mln zł (przed podatkiem; 80 mln zł po podatku) swoją prognozę kosztu wakacji kredytowych, opierając się na faktycznym wskaźniku partycypacji w 2-gim półroczu 2022 r. oraz szacowanym poziomie partycypacji wśród uprawnionych kredytobiorców w roku 2023.

W rezultacie, w całym 2022 r., koszt wakacji kredytowych obciążył wyniki kwotą 1 324 mln zł przed podatkiem/1 073 mln zł po podatku.

W lipcu 2022 r., Bank Millennium wraz z siedmioma innymi dużymi bankami komercyjnymi utworzyły Systemem Ochrony Banków Komercyjnych (IPS). Bank został 8,5%-owym akcjonariuszem w podmiocie zarządzającym IPS. W 2kw22 oraz 3kw22, Bank wpłacił do w/w systemu łącznie 276 mln zł przed podatkiem (224 mln zł po podatku). W rezultacie utworzenia IPS, Bankowy Fundusz Gwarancyjny („BFG”) zawiesił pobór składek na fundusz Gwarantowania Depozytów należnych za okres od 2kw22 do 4kw22. Dodatkowo, oczekuje się iż wpłaty tych składek za rok 2023 nie będą wymagane.

W lipcu 2022 r., skonsolidowane i nieskonsolidowane współczynniki kapitałowe Banku spadły poniżej wymaganych minimalnych poziomów w efekcie rozpoznania z góry w RZiS kosztów w/w wakacji kredytowych. Z wyprzedzeniem, w lipcu 2022 r., Bank uruchomił plan naprawy, podczas gdy w sierpniu, zgodnie z stosownymi regulacjami, złożył do Komisji Nadzoru Finansowego („KNF”) wniosek o uruchomienie planu ochrony kapitału (szczegóły w oddzielnej części niniejszego raportu).

Wewnętrzne inicjatywy mające na celu ochronę oraz odbudowanie kapitału, uruchomione przez Bank w ramach w/w planów w połączeniu z poprawiającą się rentownością (dodatni wynik netto w 4kw22) przyniosły efekty i wskaźniki kapitałowe powróciły do poziomów znacząco powyżej wymaganych minimów.

Skonsolidowany wskaźnik TCR wzrósł do poziomu 14,4% na koniec 2022 roku z poziomu 12,4% na koniec września 2022 r., podczas gdy wskaźnik T1 wzrósł odpowiednio do 11,3% z 9,4%. Poprawa ta była efektem zarówno wyższego kapitału regulacyjnego (pozytywny wynik w 4kw22, poprawa wyceny portfela obligacji) jak i niższych aktywów ważonych ryzykiem (RWA) i w rezultacie niższego wymogu kapitałowego. Ten ostatni był głównie efektem zmniejszenia portfela kredytowego (między innymi spłaty/spisania/sprzedaż części ekspozycji kredytowych) oraz transakcji sekurytyzacyjnej.

Jednocześnie w 4kw22 obniżeniu przez regulatora uległy minimalne wymagane wskaźniki kapitałowe dla Banku Millennium. Było to efektem obniżki bufora P2R w grudniu 2022 r. Minimalny wymagany poziom wskaźnika TCR na poziomie skonsolidowanym wynosił 12,7% na koniec 2022 roku, podczas gdy dla wskaźnika T1 poziom ten wynosił 10,2%. W rezultacie, zarówno skonsolidowane wskaźniki kapitałowe jak i te „solo” powróciły do poziomów znacząco powyżej wymaganych minimów.

Więcej szczegółów na temat współczynników kapitałowych jest prezentowanych w oddzielnej sekcji niniejszego raportu.

Po „pandemicznym” roku 2020 i 2021 który zostanie zapamiętany jako rok ogromnej zmienności w gospodarce, rok 2022 pokazał że może być jeszcze trudniej jako że wybuch wojny w Ukrainie w lutym uruchomił lawinę globalnych konsekwencji. Spośród nich, ogromny wzrost niepewności wśród konsumentów oraz przedsiębiorstw, globalna wyprzedaż aktywów, wystrzał inflacji w górę i w reakcji na nią bezprecedensowo szybkie i gwałtowne zacieśnienie polityki pieniężnej przez banki centralne, były prawdopodobnie najważniejsze w 1-szej połowie 2022 r. z perspektywy banków. Ale 2-ga połowa 2022r. nie była wcale łatwiejsza, jako że gospodarki (i wraz z nimi banki) zmagały się z kolei z kryzysem energetycznym, dalszym wzrostem inflacji (i w rezultacie pogorszeniem się nastrojów konsumenckich), a także coraz angażowanie coraz bardziej interwencjonistycznych rządów.

Podczas gdy to niezwykle zmienne otoczenie negatywnie wpływało na warunki biznesowe, wyniki Banku Millennium oraz banków z grupy porównawczej, w dużym stopniu przezwyciężyły ten niekorzystny wpływ. Bez wpływu nadzwyczajnych czynników takich jak wpłaty na IPS i wakacje kredytowe a także zewnętrznych czynników takich jak rosnąca liczba pozwów ze strony kredytobiorców posiadających kredyty hipoteczne w walutach obcych (i w efekcie rosnące bankowe rezerwy na ryzyko prawne), wyniki były w mocnym trendzie wzrostowym.

Było to przede wszystkim efektem szybko rosnących stóp procentowych które dostarczyły „paliwa” do mocnej poprawy marży odsetkowej (NIM) i mocnego wzrostu wyniku odsetkowego. Rok 2022 przyniósł wzrost bazowej stopy procentowej w Polsce o 500 p.b. w ośmiu ruchach, po podwyżkach o 125 p.b. drugiej połowie 2021 r. WIBOR 3M osiągnął swoją wartość maksymalną w wysokości 7.5% w październiku 2022 r. z poziomu nieco powyżej 2.5% na koniec roku 2021. Wynik odsetkowy Grupy BM wzrósł o 54% r/r w 1kw22, 80% w 2kw22, 90% w 3k22 (wyłączając koszt wakacji kredytowych) i 63% w 4kw22, ze wzrostem w całym roku na poziomie 72% r/r (po wyłączeniu kosztu wakacji kredytowych). Kontrastowało to ze spowalniającym wzrostem portfela kredytów, na co wpływ miała, między innymi, szybko spadająca sprzedaż hipotek w PLN (spadek o 10% r/r w 1kw22 i 67% r/r w 4kw22 z uruchomieniami w całym roku 2022 na poziomie 6,6 mld zł, czyli 34% poniżej poprzedniego roku) oraz niewysoka sprzedaż kredytów konsumenckich (spadek o 3% r/r w całym 2022 r.). Pozostałe linie przychodowe nie skorzystały z wyższych stóp procentowych i de facto były pod negatywnym wpływem niskiego optymizmu konsumentów i spowalniającego tempa aktywności gospodarczej (prowizje i opłaty w Grupie BM spadły w 2022 r. o 3% r/r). Jednocześnie, linie kosztowe zaczęły odzwierciedlać rosnącą inflację i całoroczne koszty operacyjne bez kosztów BFG/IPS i kosztów związanych z walutowymi hipotekami wzrosły w 2022 roku o 11%.

Główne zmiany w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy były następujące:

• wynik odsetkowy wzrósł o 23% r/r (lub 72% po korekcie o koszt wakacji kredytowych);
• marża odsetkowa (NIM) osiągnęła średni poziom 443 p.b. w porównaniu z 270 p.b. w roku 2021 ze szczytem kwartalnego NIM na poziomie 479 p.b. w 3kw22 (po korekcie o koszt wakacji kredytowych);

• portfel kredytowy nieco się skurczył (kredyty netto/brutto: -3%/-2% r/r) z kredytami detalicznymi netto spadającymi o 3% r/r głównie z powodu kurczących się walutowych hipotek (-30% r/r wskutek zbiegu spłat, tworzenia rezerw na ryzyko prawne – zgodnie z MSSF9 rezerwy te księguje się jako pomniejszenie wartości brutto „zaskarżanych” kredytów – oraz konwersji na kredyty złotowe negocjowanych przez Bank oraz kredytobiorców); hipoteki w PLN wzrosły o 4% r/r z powodu kombinacji wakacji kredytowych, mniejszych uruchomień (2022: 6,6 mld zł, spadek o 34% r/r) i wcześniejszych spłat, podczas gdy portfel kredytów niehipotecznych pozostał bez zmian, częściowo dzięki relatywnie stabilnej produkcji kredytów gotówkowych (2022: 5.4 mld zł, spadek o 3% r/r); kredyty dla przedsiębiorstw spadły o 2% r/r z powodu generalnie niższego apetytu na ryzyko, wzmocnionego w 4kw22 wcześniejszymi spłatami, sprzedażą należności oraz spisaniami;

• efektywność kosztowa pozostała wysoka w wyniku stałego wzrostu ucyfrowienia naszego biznesu, jak również relacji z klientami i silnej odpowiedzi kosztowej na presje przychodowe na początku roku; stabilna liczba pracowników (liczba aktywnych pracowników wzrosła o 80, tj. 1% od końca 2020 r.), trwająca optymalizacja naszej sieci dystrybucji fizycznej (liczba oddziałów własnych spadła o 34 jednostki, tj. 8% w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy) komplementarna w stosunku do rosnącego udziału usług cyfrowych (klienci cyfrowi: 2,5 mln, wzrost o 11% r/r, aktywni użytkownicy bankowości mobilnej: 2,24 mln, wzrost o 17% r/r); kosztowe działania optymalizacyjne ); kosztowe działania optymalizacyjne pomogły ograniczyć inflacyjny wzrost kosztów operacyjnych oraz przełożyły się na znaczną poprawę efektywności kosztowej; raportowany wskaźnik koszty/dochody („K/D”) (z wył. kosztu wakacji kredytowych) był w roku 2022 na poziomie poniżej 40% w porównaniu z 46% w roku 2021 podczas gdy skorygowany wskaźnik K/D (z wyłączeniem wakacji kredytowych oraz kosztów związanych z hipotekami walutowymi) pozostał na niskim poziomie około 36% w porównaniu do poziomu 43% w roku 2021;

• generalnie stabilna jakość portfela kredytowego (wskaźnik NPL w wysokości 4,5% na koniec 2022 r. w porównaniu z 4,4% na koniec roku 2021) i koszt ryzyka pozostający na umiarkowanym poziomie (44 p.b. w 2022 r. vs. 37 p.b. w 2021 r.) częściowo dzięki wyższej sprzedaży kredytów niepracujących (2022: pozytywny wkład do kosztu ryzyka w wys. 87 mln zł vs. 56 mln zł w 2021 r.); trendy były nieco rozbieżne w podstawowych segmentach ale „efekt mianownika” (spadająca wartość kredytów brutto) tym razem odegrał większą niż zwykle rolę; w segmencie detalicznym nastąpiło niewielkie zwiększenie wskaźnika NPL ze wzrostem wartości kredytów w tzw. koszyku 3 w hipotekach w PLN mającym największy wkład; w segmencie korporacyjnym, przeciwnie, wskaźnik NPL spadł do 3,1% z 3,9% na koniec grudnia 2021 r.. po spłatach/sprzedaży/spisaniach ekspozycji kredytowych; pokrycie kredytów niepracujących rezerwami poprawiło się do 70% z 69% na koniec 2021 r.;
• depozyty klientów istotnie wzrosły o 7% r/r z depozytami detalicznymi rosnącymi o 4%; a depozytami korporacyjnymi rosnącymi o 15% r/r; struktura depozytów detalicznych dalej stopniowo się zmieniała z udziałem depozytów terminowych na poziomie 29% na koniec grudnia 2022 r. w porównaniu z 15% na koniec 2021 r.; płynność Banku pozostawała na bardzo komfortowym poziomie ze wskaźnikiem K/D zmniejszającym się dalej, do poziomu 78%;
• wskaźniki kapitałowe były powyżej wymaganych minimalnych poziomów aczkolwiek niższe niż na koniec roku 2021 (skonsolidowany TCR: 14,4%/T1: 11,3% w porównaniu z odpowiednio 17,1%/14,0% na koniec grudnia 2021 r.) w efekcie połączenia ujemnego wyniku z negatywną wyceną portfela obligacji;
• aktywa zarządzane zarówno przez Millennium TFI, jak i fundusze zewnętrzne spadły o 28% r/r, ale w 4kw22 nastąpiła stabilizacja.