Zarządzanie kapitałem

Zarządzanie kapitałowe odnosi się do dwóch obszarów: zarządzania adekwatnością kapitałową i alokacji kapitału. Dla obydwu z tych obszarów określone zostały cele zarządcze.

Celami zarządzania adekwatnością kapitałową są: (a) spełnienie wymagań określonych w przepisach zewnętrznych (regulacyjna adekwatność kapitałowa) oraz (b) zapewnienie wypłacalności w warunkach normalnych i w warunkach skrajnych (ekonomiczna adekwatność kapitałowa/kapitał wewnętrzny). Realizując te cele, Grupa dąży do osiągnięcia wewnętrznych długookresowych limitów (celów) kapitałowych, określonych w Strategii Ryzyka.

Z kolei celem alokacji kapitału jest kreowanie wartości dla właścicieli poprzez maksymalizację zwrotu z działalności obciążonej ryzykiem, biorąc pod uwagę ustaloną tolerancję na ryzyko.

W ramach zarządzania kapitałowego realizowany jest również proces planowania kapitału. Celem tego procesu jest określenie funduszy własnych (baza kapitałowa określająca możliwość podjęcia ryzyka) i wykorzystania kapitału (wymogi kapitału regulacyjnego i kapitału ekonomicznego) w taki sposób, aby zapewnić spełnienie limitów (celów) kapitałowych, przy założeniu realizacji przewidywanej strategii biznesowej i profilu ryzyka – w normalnych i skrajnych warunkach ekonomicznych.

Bank jest zobowiązany na mocy prawa do spełnienia minimalnych wymogów w zakresie funduszy własnych, określonych w art. 92 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i rady (UE) nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (dalej: CRR). Jednocześnie przy ustalaniu limitów/celów kapitałowych uwzględniono:

• Bufor II Filara kredytów walutowych (Bufor P2R) – decyzja KNF nakazująca przestrzeganie dodatkowego wymogu kapitałowego w celu zabezpieczenia ryzyka wynikającego z zabezpieczonych hipoteką walutowych kredytów i pożyczek dla gospodarstw domowych, wynikające z art. 138 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo bankowe. Wysokość tego bufora jest ustalana dla poszczególnych banków corocznie przez KNF w wyniku procesu Badania i Oceny Nadzorczej (BION) i obejmuje ryzyko niedostatecznie pokryte – zdaniem KNF – przez minimalne wymogi w zakresie funduszy własnych, określone w art. 92 CRR. Aktualnie bufor ten został ustalony w wydanych pod koniec 2022 roku decyzji KNF, w wysokości 1,95 p.p. (Bank) i 1,94 p.p. (Grupa) dla łącznego wskaźnika kapitałowego (TCR), co odpowiada wymogowi kapitałowemu na poziomie 1,47 p.p. (Bank) i 1,46 p.p. (Grupa) ponad Wskaźnik Tier1 oraz 1,10 p.p. (Bank) i 1,09 p.p. (Grupa) ponad Wskaźnik CET1¹;
• Wymóg połączonego bufora – określony w ustawie o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym – który składa się z:
  • Bufora zabezpieczenia kapitału w wysokości 2,5%;
  • Bufor innej instytucji o znaczeniu systemowym (OSII) – w wysokości 0,25%, przy czym wysokość jest ustalana corocznie przez KNF²;
  • Bufor ryzyka systemowego w wysokości 0% obowiązujący od marca 2020 roku, w związku z Rozporządzeniem Ministra Finansów i Rozwoju;
  • Bufor antycykliczny w wysokości 0%.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami i decyzjami Komisji Nadzoru Finansowego, Bank ustalił minimalne wymagane regulacyjnie poziomy współczynników kapitałowych, będące jednocześnie podstawą ustalenia limitów kapitałowych.

Poniższa tabela prezentuje te wielkości według stanu na 31 grudnia 2022 roku. O każdej zmianie poziomów wymaganego kapitału Bank poinformuje zgodnie z przepisami.

Bank otrzymał w grudniu 2022 roku zalecenie dotyczące utrzymywania funduszy własnych na pokrycie dodatkowego narzutu kapitałowego („P2G”) w celu zaabsorbowania potencjalnych strat wynikających z wystąpienia warunków skrajnych, na poziomie 1,72 p.p. oraz 1,75 p.p. (na poziomie jednostkowym i skonsolidowanym) ponad wartość OCR. Zgodnie z zaleceniem, dodatkowy narzut powinien składać się w całości z kapitału podstawowego Tier 1.

Ryzyko kapitałowe mierzone przy pomocy powyższych wskaźników kapitałowych jest przedmiotem regularnego pomiaru i monitoringu. Na bazie minimalnych wymaganych regulacyjnie poziomów kapitału ustalono limity kapitałowe. Są one podstawą ustalonych stref bezpieczeństwa i apetytu na ryzyko. Wskaźniki kapitałowe w danej strefie determinują konieczność podjęcia odpowiednich decyzji lub działań zarządczych. Regularny monitoring ryzyka kapitałowego opiera się na klasyfikacji wskaźników kapitałowych do odpowiednich stref, a następnie przeprowadza się ocenę trendów i czynników mających wpływ na poziom adekwatności kapitałowej.

Grupa oblicza wymogi w zakresie funduszy własnych przy użyciu metod standardowych, realizując jednocześnie projekt stopniowego wdrażania metody ratingów wewnętrznych (IRB) w celu obliczania minimalnych wymogów w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka kredytowego i uzyskania stosownych decyzji Organów Nadzoru.

Pod koniec 2012 r. Banco de Portugal (będący nadzorcą konsolidującym) we współpracy z Komisją Nadzoru Finansowego (KNF) udzielił zezwolenia na stosowanie metody IRB w odniesieniu do następujących portfeli kredytowych: (i) ekspozycje detaliczne wobec klientów indywidualnych zabezpieczone na nieruchomościach mieszkalnych (RRE), (ii) odnawialne ekspozycje detaliczne (QRRE). Zgodnie z przedmiotową zgodą, minimalne wymogi w zakresie funduszy własnych obliczone z wykorzystaniem metody IRB musiały być czasowo utrzymane na poziomie nie mniejszym niż 80% (tzw. floor nadzorczy) odpowiednich wymogów kapitałowych obliczonych metodą standardową.

Pod koniec 2014 roku Grupa uzyskała kolejną decyzję wydaną przez Organy Nadzoru w zakresie stosowania metody IRB. Zgodnie z jej treścią dla portfeli RRE i QRRE, wymogi kapitałowe w zakresie funduszy własnych z tytułu ryzyka kredytowego powinny być utrzymywane tymczasowo na poziomie nie mniejszym niż 70% (floor nadzorczy) odpowiednich wymogów kapitałowych obliczonych metodą standardową, dopóki Grupa nie wypełni dodatkowych warunków zdefiniowanych przez Nadzorcę.

W lipcu 2017 r. Grupa otrzymała zezwolenie Organów Nadzoru (Europejski Bank Centralny we współpracy z KNF) na zastosowanie istotnych zmian w stosowanych modelach IRB (modele LGD) i zniesienie flooru nadzorczego.

Od 2018 roku Grupa sukcesywnie realizuje wieloetapowy proces implementacji zmian w metodzie IRB, związany z wymogami w zakresie nowej definicji niewykonania zobowiązania. W pierwszej fazie zgodnie z zaakceptowanym przez Nadzór podejściem („two-step approach”) Grupa Banku Millennium w 2020 z sukcesem wdrożyła rozwiązania dla nowej definicji niewykonania zobowiązania na środowisko produkcyjne. Grupa zobowiązana jest do uwzględniania dodatkowego narzutu konserwatywnego na oszacowania wartości RWA dla ekspozycji zakwalifikowanych do metody IRB. Poziom tego narzutu, wyliczony w oparciu o algorytm nadzorczy został określony w wysokości 5% ponad wartość wynikającą z metody IRB.

W roku 2021 wykonano kalibrację i przebudowę wszystkich modeli ryzyka kredytowego, wchodzących w skład systemu ratingowego objętego aktualną zgodą nadzorczą. Grupa uzyskała również w 2021 roku decyzję Organów Nadzoru dotyczącą zatwierdzenia istotnych zmian stosowanych modeli IRB (LGD, LGD in-default i ELBE) dla systemów ratingowych objętych zezwoleniem IRB.

W 2022 roku prowadzono dalsze prace związane z modelami ryzyka kredytowego dotyczącymi pozostałych portfeli kredytowych objętych planem wdrożenia metody IRB: pozostałe ekspozycje detaliczne i ekspozycje wobec przedsiębiorstw.

Grupa definiuje kapitał wewnętrzny zgodnie z ustawą Prawo bankowe jako kwotę niezbędną do pokrycia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych rodzajów ryzyka występujących w działalności Grupy oraz zmian otoczenia gospodarczego, uwzględniająca przewidywany poziom ryzyka w przyszłości.

Kapitał wewnętrzny jest wykorzystywany w zarządzaniu kapitałowym, w procesach zarządzania ekonomiczną adekwatnością kapitałową oraz alokacji kapitału. Grupa zdefiniowała proces wyliczania kapitału wewnętrznego (ekonomicznego). W tym celu dla mierzalnych rodzajów ryzyka wykorzystywane są modele i metody matematyczno-statystyczne.

Utrzymanie ekonomicznej adekwatności kapitałowej oznacza pokrycie (zabezpieczenie) kapitału wewnętrznego (zagregowanej miary ryzyka) przez dostępne zasoby finansowe (fundusze własne). Obowiązek takiego zabezpieczenia ryzyka wynika wprost z ustawy Prawo bankowe, co znalazło odzwierciedlenie w celach/limitach kapitałowych Grupy – buforze kapitału ekonomicznego oraz buforze kapitału ekonomicznego w warunkach skrajnych.

W 2022 roku obydwa powyższe cele kapitałowe zostały spełnione z nadwyżką.

Równolegle kapitał wewnętrzny jest wykorzystywany w procesie alokacji kapitału, do przydzielenia kapitału wewnętrznego na produkty/linie biznesowe, obliczenia miar efektywności uwzględniających ryzyko, ustalenia limitów na ryzyko i realokacji kapitału wewnętrznego.

Adekwatność kapitałowa dla Grupy w okresie ostatnich trzech lat przedstawia się jak niżej³:

Wskaźniki kapitałowe Grupy w okresie ostatnich trzech lat przedstawiają się jak niżej³:

Adekwatność kapitałowa przedstawiona jako nadwyżki/deficyty wobec wymaganych lub zalecanych poziomów jest prezentowana w poniższej tabeli.

Na koniec 2022 roku, adekwatność kapitałowa mierzona wskaźnikiem kapitału podstawowego Tier 1 i łącznym wskaźnikiem kapitałowym obniżyła się w perspektywie rocznej o odpowiednio ok. 2,69 p.p. i 2,64 p.p.

Aktywa ważone ryzykiem (RWA) spadły w 2022 roku o ok. 945 mln zł (o 1,9%). Największa zmiana roczna dotyczyła RWA na ryzyko kredytowe – spadek o ok. 1 240 mln zł (o 2,9%). Jednym z czynników tego spadku były przeprowadzone transakcje sekurytyzacji kredytów. Zostało to częściowo skompensowane wzrostem RWA na ryzyko operacyjne (o ok. 519 mln zł), co wynika z uwzględnienia w wyliczeniu wyższych wyników operacyjnych (bez rezerw) z ostatnich trzech lat. Zmiany RWA na ryzyko rynkowe i na CVA (z tytułu korekty wartości godziwej z tytułu ryzyka kredytowego) nie były tak istotne.

Fundusze własne spadły w 2022 roku o 1 445 mln zł (o 17,1%), głównie w rezultacie straty finansowej netto spowodowanej rezerwami na ryzyko prawne na skutki programu pomocowego „Wakacje kredytowe”, a także obniżeniem rezerwy rewaluacyjnej – wartości papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez inne całkowite dochody i wpływającej na fundusze własne.

Minimalne wymagane przez KNF wielkości wskaźników kapitałowych w zakresie wymogu połączonego bufora zostały osiągnięte na koniec 2022 roku.

Wskaźnik dźwigni kształtuje się na bezpiecznym poziomie 4,72%, znacznie przekraczając regulacyjne minimum 3%.

Bank i Grupa nie osiągał w drugiej połowie 2022 roku (do grudnia) wszystkich limitów kapitałowych w zakresie wymogu połączonego bufora, co zostało ogłoszone w raporcie bieżącym nr 21/2022. Zgodnie z przepisami, Bank opracował Plan Ochrony Kapitału, który został złożony do UKNF i zaaprobowany 28 października 2022 roku. Plan zakładał odzyskanie adekwatności kapitałowej do drugiej połowy 2023 roku.

W marcu 2022 roku Bank przeprowadził transakcję sekurytyzacji syntetycznej z udziałem Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EIB) i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EIF). Portfel objęty transakcją dotyczył należności od małych i średnich przedsiębiorstw (SME) o wartości ok. 1,5 mld. PLN. Bank uzyskał gwarancję EIF dotyczącą transzy senior (ok. 1,2 mld zł) i junior (ok. 300 mln zł), która jest nierzeczywistą ochroną kredytową w rozumieniu CRR. Wyselekcjonowany portfel kredytowy objęty sekurytyzacją pozostał w bilansie Banku.

23 grudnia 2022 r. Bank Millennium dokonał rozliczenia kolejnej transakcji sekurytyzacji syntetycznej realizowanej na portfelu wierzytelności korporacyjnych i MŚP. Wyselekcjonowany portfel kredytowy objęty sekurytyzacją pozostał w bilansie banku. Transfer ryzyka został zrealizowany przez uznany instrument ochrony kredytowej w postaci obligacji powiązanych z ryzykiem kredytowym (ang. Credit Linked Notes czyli CLN). Wyemitowane obligacje o łącznej wartości nominalnej 242,5 mln zł objęte zostały przez fundusz Christofferson Robb & Company, LLC.

Obligacje CLN oznaczone kodem ISIN XS2569449791, zostały wprowadzone do obrotu w alternatywnym systemie obrotu na Vienna MTF organizowanym przez Wiedeńską Giełdę Papierów Wartościowych, która dopuściła je do obrotu 22 grudnia 2022 r. Obligacje są notowane od 27 grudnia 2022 r.

Jednocześnie na rzecz inwestora zostało ustanowione zabezpieczenie w formie kwalifikowanych dłużnych papierów wartościowych (i/lub środków pieniężnych), zablokowanych w niezależnej instytucji powierniczej – Bank of New York Mellon.

Rolę organizatora i agenta plasującego transakcję pełnił UniCredit Bank AG.  Transakcja spełnia wymogi przeniesienia istotnej części ryzyka, określone w Rozporządzeniu CRR (Rozporządzenie  Parlamentu Europejskiego i Rady nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013, w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych).

Bank otrzymał w kwietniu b.r. wspólną decyzję organów do spraw restrukturyzacji i porządkowanej likwidacji, zobowiązującą do spełnienia wymogów MREL. Na moment zakomunikowania decyzji, Bank na poziomie skonsolidowanym jest zobowiązany spełnić minimalny wymóg MRELtrea w wysokości 15,60% oraz MRELtem w wysokości 3,00%. Na poziomie jednostkowym minimalny wymóg MRELtrea wynosi 15,55% oraz MRELtem 3,00%. Dodatkowo w decyzji wyznaczono zaktualizowane minimalne wymogi, które muszą być spełnione do 31 grudnia 2023 roku, wraz ze ścieżką ich stopniowego osiągnięcia.

Bank nadal nie spełnia wymogów MREL z powodu straty finansowej netto zaksięgowanej w ostatnich okresach oraz ze względu na fakt, że emisja podrzędnego długu uprzywilejowanego (SNP) na polskim rynku planowana początkowo na 4 kwartał 2021 roku nie była możliwa do przeprowadzenia w związku z luką w prawie, a potem w związku kombinacją niekorzystnych warunków rynkowych (rynki były praktycznie zamknięte dla emitentów SNP z regionu Europy Środkowej i Wschodniej) oraz z powodu powstającego ryzyka wprowadzenia kosztownych dla sektora bankowego, nadzwyczajnych państwowych rozwiązań prawnych (w tym wakacje kredytowe, zastąpienie WIBOR). W związku ze zmianą prawa w maju tego roku, Bank również rozpoczął przygotowania do emisji na rynku krajowym, lecz w związku z wymienionymi powyżej czynnikami zewnętrznymi , decyzja o oficjalnym rozpoczęciu oferty krajowej została odłożona.

W odniesieniu do wymogów MREL, Bank planuje pokryć niedobór do końca 2023 roku poprzez kombinację organicznego generowania kapitału oraz emisję instrumentów dłużnych, o ile to będzie wymagane i warunki rynkowe pozwolą.

W związku z powyższym Bank przygotował program emisji euroobligacji o łącznej wartości nominalnej nie wyższej niż 3 mld EUR, o czym informował w styczniu 2022 roku w raporcie bieżącym.

Bank monitoruje sytuację i przedstawi ofertę emisji, o ile warunki na to pozwolą.

Odbudowa wskaźników kapitałowych do wymaganych poziomów jest obecnie priorytetem dla Banku. Po dokonaniu tego, Bank podejmie dalsze potrzebne kroki w kierunku spełnienia wymogów MREL.