Raport finansowy
i społeczny 2019

System ratingów wewnętrznych

Grupa definiuje system ratingowy jako wszystkie metody, procesy, mechanizmy kontroli, systemy gromadzenia danych i systemy informatyczne, które wykorzystuje się przy ocenie ryzyka kredytowego oraz zaliczaniu ekspozycji do odpowiedniej puli charakteryzującej się określonym poziomem ryzyka, w tym także zasady dotyczące nadrzędności modeli ratingowych, o ile mają zastosowanie oraz zasady przełamywania ocen ratingowych. Elementem systemu ratingowego są modele PD, LGD, CCF-EAD (nazywane dalej modelami) oraz metodyki oceny finansowania specjalistycznego.

Ocena ryzyka kredytowego klienta w aspekcie prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania (PD) przez klienta opiera się na jednolitej skali ratingowej, zwanej Master Skalą.

Master Skala (MS) składa się z 15 stopni ratingowych, gdzie poszczególne ratingi oznaczają jak niżej:

  1. Maksymalne bezpieczeństwo – tylko dla ekspozycji rządowych
  2. Najwyższa jakość
  3. Bardzo wysoka jakość
  4. Wysoka jakość
  5. Bardzo dobra jakość
  6. Dobra jakość
  7. Średnio wysoka jakość
  8. Średnia jakość
  9. Średnio niska jakość
  10. Niska jakość
  11. Bardzo niska jakość
  12. Ograniczone kredytowanie
  13. Słabe sygnały utraty wartości (impairmentu)
  14. Mocne sygnały utraty wartości (impairmentu)
  15. Niewykonanie zobowiązania.

Ratingi 13 – 15 to ratingi proceduralne, zarezerwowane dla ekspozycji o obniżonej wartości.

Wszyscy klienci z dostępnym kredytowaniem, faktycznie wykorzystujący zatwierdzone limity kredytowe lub nie oraz wszyscy inni uczestnicy transakcji kredytowej powinni mieć uprzednio nadany rating i być przypisanymi do odpowiedniej puli.

Odpowiednia polityka kredytowa lub ratingowa powinna określać model właściwy do wygenerowania ratingu lub homogenicznej puli dla danego segmentu klienta.

Każdy stosowany model PD musi zostać skalibrowany do MS na podstawie zaobserwowanego lub szacowanego prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania.

Rating dla rządów, banków centralnych, organizacji międzynarodowych, wielostronnych banków rozwoju oraz Instytucji może zostać przypisany na podstawie ratingu przyznanego przez uznane agencje ratingowe, zmapowanego na Master Scale.

Jeżeli powyższe podmioty będą miały więcej niż jedną ocenę ratingową przyznaną przez uznane agencje ratingowe (split rating), to zawsze należy stosować drugi najlepszy rating z ocen przyznanych przez uznane agencje.

Tabela prezentująca powiązania między wewnętrznymi a zewnętrznymi ocenami ratingowymi została przedstawiona w rozdziale 6.4 Ujawnień. Bank uznaje dla celów porównawczych następujące zewnętrzne agencje ratingowe: Fitch, Moody’s, Standard & Poors.

Rating dla rządów, banków centralnych, organizacji międzynarodowych, wielostronnych banków rozwoju oraz Instytucji może zostać przypisany na podstawie ratingu przyznanego przez uznane agencje ratingowe, zmapowanego na Master Scale.

Jeżeli powyższe podmioty będą miały więcej niż jedną ocenę ratingową przyznaną przez uznane agencje ratingowe (split rating), to zawsze należy stosować drugi najlepszy rating z ocen przyznanych przez uznane agencje.

Tabela prezentująca powiązania między wewnętrznymi a zewnętrznymi ocenami ratingowymi została przedstawiona w rozdziale 6.4 Ujawnień. Bank uznaje dla celów porównawczych następujące zewnętrzne agencje ratingowe: Fitch, Moody’s, Standard & Poors.

Opis procesu ratingów wewnętrznych

Klasa ekspozycji podlegająca stałemu wyłączeniu z metody IRB

Klasa ekspozycji podlegająca stałemu wyłączeniu z metody IRB.

Klasy ekspozycji podlegające planowi stopniowego wdrożenia metody IRB.

  • Modele PD

Proces ratingowy w Banku Millennium opiera się na następujących zasadach:

  1. Nadanie klasy ryzyka wszystkim klientom i ekspozycjom kredytowym;
  2. Wszystkie decyzje kredytowe powinny być poprzedzone nadaniem klasy ratingowej dla klienta;
  • W segmencie detalicznym proces nadawania ratingu oparty jest na modelach skoringowych/ratingowych PD;
  1. Proces nadawania ratingu jest procesem niezależnym od procesu podejmowania decyzji kredytowych.

Przedstawione zasady nadawania ratingu mają zastosowanie do wszystkich kategorii ekspozycji detalicznych: ekspozycji detalicznych wobec klientów indywidualnych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, odnawialnych ekspozycji detalicznych oraz pozostałych ekspozycji detalicznych.

Klasa ekspozycji detalicznych wobec klientów indywidualnych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych obejmuje ekspozycje będące kredytem lub pożyczką zabezpieczoną hipoteką na nieruchomości wobec klientów detalicznych (mikroprzedsiębiorstwa
i klienci indywidualni).

Klasa odnawialnych ekspozycji detalicznych obejmuje ekspozycje wobec osób fizycznych, niezabezpieczone, odnawialne, o łącznym zaangażowaniu nie przekraczającym 100.000 euro oraz spełniające warunek niskiej zmienności stóp strat.

Wszystkie ekspozycje detaliczne nie zaliczone do powyższych kategorii są traktowane jako pozostałe ekspozycje detaliczne.

Kompetencje w procesie nadawania ratingu są podzielone w następujący sposób:

  1. Wprowadzanie danych;
  2. Weryfikacja danych;
  3. Nadanie ostatecznej oceny ryzyka (decyzja automatyczna).

Klasy ryzyka wynikające z modeli oraz ratingi proceduralne są nadawane automatycznie i nie podlegają korekcie eksperckiej.

W procesie nadania ratingu, Bank wykorzystuje dane z różnych dostępnych źródeł:

  • źródła wewnętrzne (systemy informatyczne Banku);
  • źródła zewnętrzne (Biuro Informacji Kredytowej S.A.);
  • dane pozyskane od klientów.

W zakresie modeli niewykonania zobowiązań (modele PD), w klasie ekspozycji detalicznych funkcjonuje system ratingowy dla mikroprzedsiębiorstw i system ratingowy dla klientów indywidualnych. W ramach obu systemów używane są modele skoringowe behawioralne oraz modele skoringowe aplikacyjne, desygnowane do określonych grup klientów i/lub produktów. W przypadku klientów z symptomami pogorszenia zdolności i wiarygodności kredytowej lub z zadłużeniem przeterminowanym nadawane są ratingi proceduralne.

Rating proceduralny ma pierwszeństwo stosowania. Jeśli klient nie posiada ratingu proceduralnego, zastosowanie ma rating behawioralny, o ile został nadany.

Rating behawioralny nadawany jest po raz pierwszy po trzech miesiącach współpracy klienta z Bankiem, a następnie z miesięczną częstotliwością, pod warunkiem, że rachunki klienta spełniają wymogi przewidziane w modelu behawioralnym.

Jeśli klient nie posiada ratingu behawioralnego lub proceduralnego, zastosowanie ma rating aplikacyjny.

  • Modele LGD

W zakresie modeli strat z tytułu niewykonania zobowiązań (LGD), zostały one zbudowane dla dwóch portfeli:

  1. a) portfela niezabezpieczonego dla klientów detalicznych,
  2. b) portfela zabezpieczonego przez nieruchomości mieszkalne dla klientów detalicznych.

Zgodnie z CRR i następnymi zmianami, banki maja za zadanie estymować parametry LGD wykorzystując dane dotyczące niewykonanych zobowiązań w ramach wszystkich dostępnych źródeł oraz uwzględniając wszystkie informacje istotne z punktu widzenia szacowania poziomu straty ekonomicznej.

Z tego powodu Bank przeprowadził oszacowanie parametrów LGD na bazie danych, która obejmuje wszystkie przypadki niewykonania zobowiązania wynikające z ilościowych i jakościowych przesłanek definicji niewykonania zobowiązania.

Zgodnie z metodologią wyliczenia LGD, głównymi elementami obliczeń są: prawdopodobieństwo uzdrowienia, lub zakończenie procesu windykacji klienta, wartość odzysków, koszty oraz stopa dyskontowa.

Bank przyjął następujące podejście do budowy modeli LGD:

  1. Stworzenie homogenicznych względem ryzyka grup transakcji
  2. Oszacowanie prawdopodobieństwa różnych scenariuszy wyjścia ze stanu niewykonania zobowiązania (uzdrowienie, niedokończony proces, likwidacja);
  3. Oszacowanie parametrów straty dla każdej ze ścieżek wyjścia ze stanu niewykonania zobowiązania.

Strata z tytułu niewykonania zobowiązania jest szacowana na poziomie transakcji.

  • Modele ekspozycji w momencie niewykonania zobowiązania (EAD) / Modele CCF

Model EAD został zbudowany dla ekspozycji portfela detalicznego. Przy estymacji EAD, ekspozycja na moment niewykonania zobowiązania była porównywana z wartością limitu i zaangażowaniem bilansowym zaobserwowanym na rok przed zdarzeniem niewykonania zobowiązania. Kalkulacja parametrów ekwiwalentu bilansowego (CCF) była przeprowadzona dla grup produktów, dla których istniała możliwość wystąpienia zaangażowania pozabilansowego oraz Bank dysponował istotną liczbą obserwacji pozwalającą na wnioskowanie statystyczne, tj. dla limitów w rachunkach (overdrafty) oraz kart kredytowych (portfel QRRE). W przypadku gwarancji, dla których liczba obserwacji była zbyt mała dla przeprowadzenia analiz statystycznych, przyjęto konserwatywną wartość CCF. Jednocześnie nie opracowano modelu EAD dla portfela RRE, z racji nieistotnej liczby obserwacji. Dla segmentu RRE również przyjęto konserwatywną wartość parametru CCF.

Grupa Millennium klasyfikuje jako ekspozycje kapitałowe udziały oraz instrumenty kapitałowe posiadane przez jakiekolwiek jednostki Banku, z wyłączeniem, w ujęciu skonsolidowanym, udziałów reprezentujących inwestycje w spółki zależne, które są klasyfikowane jako transakcje wewnątrzgrupowe. Jednak ze względu na fakt, że łączna wartość portfela kapitałowego Grupy jest nieistotna, postanowiono stale wyłączyć przedmiotowe ekspozycje z podejścia IRB i wyliczać dla nich wymóg kapitałowy zgodnie z podejściem standardowym.

Poniższa tabela prezentuje podstawowe agregaty i parametry używane przy wyliczaniu wymogów w zakresie funduszy własnych metodą IRB. Dla klas ekspozycji objętych metodą IRB wskazane są wielkości ekspozycji, CCF, średnie PD, ilość dłużników, średnie LGD, aktywa ważone ryzykiem, średnia waga ryzyka, strata oczekiwana ora korekty wartości i rezerwy, w zakresach prawdopodobieństwa wystąpienia niewykonania zobowiązania (PD).

Tabela 45 EU CR6 - Metoda IRB - Ekspozycje na ryzyko kredytowe według klas ekspozycji i zakresów PD (w %, w tys.zł)

Portfel Zakres PD Oryginalna ekspozycja bilansowa brutto Ekspozycja pozabilansowa przed CCF Średnie CCF EAD po CRM i po CCF Średnie PD Ilość dłużników Średnie LGD RWA Średnia waga ryzyka Strata oczekiwana (EL) Korekty wartości i rezerwy
QRRE 0,00 do <0,15 368 379 1 661 965 64,30% 1 437 005 0,08% 257 096 62,35% 47 442 3,30% 717 2 655
QRRE 0,15 do <0,25 181 026 294 363 72,65% 394 886 0,19% 64 331 63,19% 27 238 6,90% 480 2 482
QRRE 0,25 to <0,50 179 435 193 319 75,63% 325 637 0,39% 47 397 63,97% 40 434 12,42% 812 2 712
QRRE 0,50 to <0,75 183 535 144 243 77,40% 295 178 0,71% 39 853 64,60% 59 391 20,12% 1 354 2 972
QRRE 0,75 to <2,50 338 253 177 991 80,60% 481 721 1,70% 61 529 65,06% 188 133 39,05% 5 346 6 495
QRRE 2,50 to <10,00 320 166 88 382 81,98% 392 619 5,95% 50 638 65,47% 361 943 92,19% 15 293 10 560
QRRE 10,00 to <100,00 162 171 17 335 78,97% 175 861 22,91% 22 177 65,92% 301 139 171,24% 26 532 9 795
QRRE 100,00 (default) 104 507 5 656 0,00% 104 507 100,00% 15 225 90,67% 65 174 62,36% 94 755 56 566
QRRE Razem 1 837 472 2 583 255 68,52% 3 607 414 5,03% 558 246 64,47% 1 090 894 30,24% 145 290 94 238
Residential Retail 0,00 do <0,15 18 692 802 485 205 100,00% 19 178 007 0,08% 96 055 31,67% 1 287 409 6,71% 4 859 9 670
Residential Retail 0,15 do <0,25 3 407 193 58 102 100,00% 3 465 295 0,19% 13 786 32,40% 454 361 13,11% 2 116 4 160
Residential Retail 0,25 to <0,50 2 031 209 30 267 100,00% 2 061 476 0,39% 8 053 32,63% 465 800 22,60% 2 624 4 529
Residential Retail 0,50 to <0,75 1 578 213 18 100 100,00% 1 596 314 0,71% 6 148 32,53% 547 212 34,28% 3 687 5 423
Residential Retail 0,75 to <2,50 2 295 540 31 561 100,00% 2 327 101 1,67% 8 122 32,91% 1 398 088 60,08% 12 777 18 093
Residential Retail 2,50 to <10,00 1 294 589 17 105 100,00% 1 311 694 5,61% 4 192 33,09% 1 556 412 118,66% 24 289 26 619
Residential Retail 10,00 to <100,00 381 306 4 525 100,00% 385 831 25,76% 1 243 33,04% 726 060 188,18% 33 347 16 697
Residential Retail 100,00 (default) 835 198 57 100,00% 835 256 100,00% 2 949 83,46% 1 466 333 175,55% 697 101 394 672
Residential Retail Razem 30 516 051 644 923 100,00% 31 160 974 3,49% 140 548 33,42% 7 901 675 25,36% 780 800 479 864
Total Razem 32 353 522 3 228 178 74,81% 34 768 387 3,65% 643 512 36,64% 8 992 569 25,86% 926 089 574 102

Poniższa tabela prezentuje weryfikację historyczną PD dla poszczególnych kategorii ekspozycji.

Tabela 46 EU CR9 - Metoda IRB - Weryfikacja historyczna PD według kategorii ekspozycji

Klasa ekspozycji Zakres PD Średnie ważone PD Arytmetyczna średnia PD po dłużnikach Ilość dłużników Ilość dłużników w ciągu roku którzy weszli w stan niewykonania zobowiązania W tym nowi dłużnicy Średnia historyczna roczna stopa default
Koniec poprzedniego roku Koniec roku
QRRE <0,06% – 0,12%) 0,08% 0,08% 168 026 256 497 82 2 0,04%
QRRE <0,12% – 0,18%) 0,15% 0,15% 31 797 31 455 60 2 0,12%
QRRE <0,18% – 0,28%) 0,23% 0,23% 38 924 32 783 73 2 0,16%
QRRE <0,28% – 0,53%) 0,39% 0,39% 59 770 47 324 224 12 0,32%
QRRE <0,53% – 0,95%) 0,71% 0,71% 58 781 39 649 376 17 0,61%
QRRE <0,95% – 1,73%) 1,28% 1,28% 51 900 35 372 591 30 1,01%
QRRE <1,73% – 2,94%) 2,25% 2,25% 27 437 26 057 446 45 1,68%
QRRE <2,94% – 4,90%) 3,80% 3,80% 18 437 21 483 501 80 2,52%
QRRE <4,90% – 7,60%) 6,10% 6,10% 12 707 15 201 450 82 3,56%
QRRE <7,60% – 12%) 9,55% 9,55% 6 669 11 598 342 93 4,92%
QRRE <12% – 20%) 15,63% 15,49% 7 581 15 354 699 51 9,13%
QRRE <20% – 100%) 76,74% 40,48% 10 069 6 797 3 056 48 31,62%
Residential Retail <0,06% – 0,12%) 0,08% 0,08% 80 704 96 055 18 0 0,04%
Residential Retail <0,12% – 0,18%) 0,15% 0,15% 10 152 7 268 8 0 0,09%
Residential Retail <0,18% – 0,28%) 0,23% 0,23% 6 116 6 519 9 0 0,17%
Residential Retail <0,28% – 0,53%) 0,39% 0,39% 8 468 8 053 20 0 0,26%
Residential Retail <0,53% – 0,95%) 0,71% 0,71% 7 410 6 148 25 0 0,38%
Residential Retail <0,95% – 1,73%) 1,28% 1,28% 5 088 4 963 24 0 0,63%
Residential Retail <1,73% – 2,94%) 2,25% 2,25% 3 279 3 160 30 0 1,10%
Residential Retail <2,94% – 4,90%) 3,80% 3,80% 2 331 2 189 28 0 1,46%
Residential Retail <4,90% – 7,60%) 6,10% 6,10% 1 386 1 179 22 0 2,36%
Residential Retail <7,60% – 12%) 9,55% 9,55% 737 815 25 0 4,48%
Residential Retail <12% – 20%) 16,49% 16,49% 2 471 578 201 0 9,13%
Residential Retail <20% – 100%) 59,01% 59,01% 152 665 77 0 51,71%

Porównanie wartości PD zrealizowanych z modelowymi

Poniższe tabele przedstawiają wyliczenia zrealizowanych stóp niewykonania zobowiązań oraz szacowanych wartości stopy niewykonania zobowiązań, dla portfeli objętych zezwoleniem na stosowanie metody IRB.

Tabela 47 Zrealizowane i szacowane stopy niewykonania zobowiązań („default”) dla portfela QRRE (w %)

Okres Szacowana stopa default Zrealizowana stopa default
2014 2,68% 1,99%
2015 2,69% 1,82%
2016 2,47% 1,59%
2017 2,27% 1,45%
2018 2,01% 1,43%
2019 1,95% 1,40%

Tabela 48 Zrealizowane i szacowane stopy niewykonania zobowiązań („default”) dla portfela kredytów zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych (w %)

Okres Szacowana stopa default Zrealizowana stopa default
2014 0,78% 0,48%
2015 0,82% 0,55%
2016 0,88% 0,60%
2017 0,91% 0,53%
2018 0,82% 0,43%
2019 0,83% 0,38%

W przypadku portfela QRRE można zaobserwować dalsze obniżanie się (aczkolwiek mniejsze niż w poprzednich latach) zrealizowanych stóp niewykonania zobowiązań („default”) w ostatnich latach. Są one mniejsze niż szacowane. Obserwowane obniżenie zrealizowanych stóp default w ostatnich latach jest zgodne z trendami obserwowanymi na rynku i może być wyjaśnione korzystną i stabilną sytuacją makroekonomiczną.

W przypadku portfela RRE zrealizowane stopy niewykonania zobowiązania są niższe niż w ostatnim roku. Są też niższe niż wartości szacowane. Spadek ten wynika z dobrej sytuacji makroekonomicznej, jak również z malejącego udziału kredytów denominowanych do walut obcych (przede wszystkim CHF), w przypadku których obserwowane ryzyko jest obecnie wyższe, niż dla kredytów w PLN.

W przypadku obydwu portfeli zrealizowane stopy default były mniejsze niż przeciętne prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania (PD), przede wszystkim, z powodu uwzględniania w szacowaniu długookresowego PD dodatkowego konserwatywnego buforu, związanego z błędami oszacowań, który podwyższa szacowane wartości parametru PD.

Porównanie wartości CCF zrealizowanych z modelowymi

Analizę zrealizowanych współczynników CCF przeprowadzono dla przypadków z portfela QRRE wchodzących w default w ciągu roku kalendarzowego 2019 (okres sprawozdawczy) oraz 2017 i 2018 (okresy porównawcze), które na koniec roku poprzedzającego dany okres (31.12.2018 w sytuacji okresu sprawozdawczego) znajdowały się poza defaultem i posiadały dodatnią ekspozycję pozabilansową. Analiza polegała na porównaniu średnich zrealizowanych wartości współczynników konwersji ze średnimi wartościami modelowymi (ważonymi wielkością ekspozycji pozabilansowej). Współczynniki modelowe uwzględniają szereg narzutów konserwatywnych i powinny przewyższać faktycznie zrealizowane wartości. Otrzymane wyniki podano w poniższej tabeli

Tabela 49. Porównanie wartości CCF zrealizowanych z modelowymi (w %)

CCF 2019 2018 2017
CCF modelowy 96,30% 89,00% 91,30%
CCF zrealizowany 53,57% 55,80% 57,20%

Zarówno w okresie sprawozdawczym jak i porównawczych, zrealizowane wartości współczynników CCF nie przekroczyły wartości modelowych. W związku z tym, że Bank nie zanotował wyższych od spodziewanych poziomów współczynników konwersji kredytowej ten element ryzyka kredytowego nie prowadzi do wystąpienia wyższych od spodziewanych strat.

Porównanie wartości LGD zrealizowanych z modelowymi

Analizę zrealizowanych współczynników LGD przeprowadzono dla przypadków z portfeli RRE i QRRE. Wyznaczenie zrealizowanych wartości LGD wymaga dłuższej perspektywy czasowej, gdyż odzyski mogą wystąpić dopiero długo po wejściu ekspozycji w stan defaultu. W związku z tym wyliczenie zrealizowanych wartości LGD zostało oparte na przypadkach wchodzących w default najpóźniej do grudnia 2016 roku. Wyznaczony na tych przypadkach średni poziom LGD (średnia ważona EAD) porównano ze średnim poziomem LGD stosowanym w ramach metody IRB na potrzeby wyznaczania wymogów kapitałowych (średnia ważona EAD). Wartości modelowe uwzględniają szereg narzutów konserwatywnych (w tym dodatkowy mnożnik nałożony decyzją IRB z lipca 2017 roku, wraz z udzieleniem zgodny na stosowanie zmienionych modeli LGD dla portfeli RRE i QRRE) i powinny przewyższać faktycznie zrealizowane straty. Otrzymane wyniki podano w poniższej tabeli.

Tabela 50 Porównanie wartości LGD zrealizowanych z modelowymi (w %)

LGD Portfel
RRE QRRE
Zrealizowana 28,54% 51,12%
Modelowana 38,53% 69,25%

Dla obu analizowanych portfeli modelowe wartości strat znacząco przewyższyły poziomy zrealizowane. Można zatem stwierdzić że nie wystąpiły nadspodziewane straty związane
z poziomami LGD, a stosowane wartości parametrów okazały się wystarczająco konserwatywne.

Grupa nie posiada spółek prowadzących działalność kredytową za granicą (CRR art. 452.j).

Tabela EU CR10 – IRB (kredytowanie specjalistyczne i ekspozycje kapitałowe)

Z uwagi na fakt, że nie stosowana jest metoda IRB dla kredytowania specjalistycznego i ekspozycji kapitałowych, Tabela EU CR10 (EBA/GL/2016/11) nie jest prezentowana.

Tabela EU CR7 – Metoda IRB – wpływ kredytowych instrumentów pochodnych stosowanych jako techniki ograniczania ryzyka kredytowego na aktywa ważone ryzykiem

Z uwagi na fakt, że kredytowe instrumenty pochodne nie są stosowane jako techniki ograniczania ryzyka kredytowego, Tabela EU CR7 nie jest prezentowana (EBA/GL/2016/11).

Wyniki wyszukiwania