Polski sektor bankowy, pozycja Banku i czynniki ryzyka

Kontynuacja pozytywnych trendów w otoczeniu gospodarczym w Polsce, potwierdzona wysokim wzrostem PKB na poziomie ok 5%, wpłynęła na poprawę wyników polskiego sektora bankowego w 2018 roku. Tempo przyrostu depozytów ogółem w sektorze bankowym przyspieszyło do poziomu 8,5% rocznie (dane NBP), szczególnie mocno w segmencie gospodarstw domowych (+9,8% rocznie). Podobnie wzrost kredytów ogółem osiągnął poziom 7,6% rocznie i tyko częściowo wspomagany był aprecjacją walut obcych do PLN. Szczególnie silne było tempo wzrostu kredytów dla przedsiębiorstw (8,5%), choć kredyty detaliczne utrzymywały również wysoki poziom wzrostu: 7,0% rocznie. W konsekwencji, wskaźnik Kredyty/Depozyty dla całego sektora obniżył się nieznacznie w ciągu 2018 roku do poziomu poniżej 96%.

Silny wzrost wolumenów biznesowych przyniósł wzrost dochodów odsetkowych netto, który pozostał głównym czynnikiem poprawy zyskowności polskich banków w roku 2018 (+5,2%). Niekorzystna sytuacja na rynkach kapitałowych przyniosła spadek całkowitych dochodów z prowizji i opłat netto (-10,5%) w porównaniu z 2017 rokiem. Koszty operacyjne i rezerwy na ryzyko wzrosły w roku 2018 w porównaniu z rokiem poprzednim, ale mimo to łączny zysk netto polskiego sektora bankowego wyniósł 14,7 mld PLN w 2018 roku, czyli wzrósł o 7,5% rocznie.

Polski sektor bankowy utrzymuje również bardzo silną pozycję kapitałową. W grudniu 2018 roku, kapitały własne banków polskich osiągnęły poziom 206 mld PLN, a wskaźnik wypłacalności wzrósł do 19.1% (Łączny Wskaźnik Kapitałowy – TCR) oraz do 17,2% (wskaźnik Tier 1). KNF potwierdził w 2018 roku stosowanie tych samych co w poprzednim roku, restrykcyjnych zaleceń odnośnie polityki dywidendowej dla banków. Jednocześnie KNF dokonał przeglądu buforów innych instytucji o znaczeniu systemowym oraz buforów filara 2 dotyczących ekspozycji w walutowe kredyty hipoteczne. Dodatkowo, ogólnosystemowy bufor zabezpieczający został zwiększony od początku 2019 roku o 0,625% do docelowego poziomu 2,5%. Utrzymywanie wysokich buforów i wskaźników kapitałowych przez polskie banki jest elementem pozytywnym z punktu widzenia ryzyka, aczkolwiek negatywnie wpływa na rentowność kapitału zaangażowanego przez akcjonariuszy banków (słabszy wskaźnik ROE i ograniczona dywidenda).

2018 rok przyniósł kontynuację procesu rosnącej koncentracji w polskim sektorze bankowym.  Santander Bank (poprzednia nazwa BZ WBK), trzeci co do wielkości bank w Polsce, sfinalizował w listopadzie prawne i operacyjne połączenie z zakupioną częścią Deutsche Bank Polska. W październiku sfinalizowana została transakcja zakupu większości banku Raiffeisen Polska przez BGŻ BNP Paribas. W wyniku tej transakcji, BNP Paribas Polska awansował na szóstą pozycję wśród banków w Polsce pod względem wielkości aktywów. Na koniec września 2018 roku, 5 największych banków polskich posiadało 51% aktywów ogółem całego sektora.

Na koniec 2018 roku Grupa Banku Millennium znajdowała się na 7 miejscu wśród największych banków komercyjnych w Polsce wg aktywów ogółem i depozytów. Udział Banku w rynku wynosił 5,3% w depozytach oraz 4,6% w kredytach. Grupa Banku Millennium, składająca się z samego Banku oraz spółki leasingowej, towarzystwa funduszy inwestycyjnych oraz domu maklerskiego, utrzymuje relatywnie silniejszą pozycje w segmencie gospodarstw domowych (6,2% w depozytach oraz 5,6% w kredytach, w tym 7% w kredytach hipotecznych i 8% w transakcjach dokonanych kartami kredytowymi). W segmencie przedsiębiorstw, gdzie Banku Millennium posiada mniejszy udział niż w segmencie detalicznym (3,9% w depozytach i 3,3% w kredytach), ponadprzeciętną pozycję Grupa Banku utrzymuje tradycyjnie w produktach leasingowych i faktoringowych. Grupa prowadzi dystrybucję swoich produktów i usług poprzez sieć 361 oddziałów, a także kanałami elektronicznymi w tym poprzez bankomaty, Internet, aplikacje telefoniczne i mobilne.

Według prognoz Banku rok 2019, mimo przewidywanego niewielkiego spowolnienia aktywności gospodarczej, powinien przynieść utrzymanie wysokiego tempa wzrostu wolumenów tak kredytowych jak i depozytowych. Strona kredytowa będzie wspomagana spodziewaną odbudową poziomu inwestycji przedsiębiorstw, a także wysokim poziomem konsumpcji oraz rosnącym popytem na rynku nieruchomości. Po stronie depozytów, silny wzrost powinien być utrzymany dzięki dalej rosnącym dochodom polskich gospodarstw domowych.

Mimo korzystnych prognoz dla sytuacji gospodarczej Polski i sektora bankowego na 2019 rok, istnieją też potencjalne zagrożenia, które jeśli się zmaterializują, mogą w nadchodzącym roku mieć istotny wpływ na działalność i wyniki polskiego sektora bankowego (w tym Banku Millennium):

• Silniejsze od bieżących oczekiwań spowolnienie globalnego wzrostu gospodarczego w wyniku zintensyfikowania działań protekcjonistycznych w handlu światowym, wzrostu niepewności dotyczącej opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię (brexit) oraz wysokiego zadłużenia publicznego w części krajów strefy euro. Ze względu na powiązania w ramach globalnych łańcuchów produkcji, te wydarzenia w otoczeniu zewnętrznym negatywnie oddziaływać mogą na polski eksport i tym samym na sytuację dochodową krajowych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
• Silnie rosnące koszty pracy w Polsce oraz narastające problemy z zatrudnieniem pracowników o odpowiednich kwalifikacjach mogą ograniczyć rentowność niektórych przedsiębiorstw i nowe inwestycje.
• Wprowadzenie kosztownych rozwiązań ustawowych dotyczących portfeli hipotecznych kredytów walutowych. Rok 2018 nie przyniósł zmian ustawowych odnośnie do portfeli hipotecznych kredytów walutowych. W dniu 2 sierpnia 2016 r. trafił do Sejmu prezydencki projekt ustawy o pomocy walutowym kredytobiorcom hipotecznym. Zgodnie z tym projektem, ustawą mają być objęte umowy kredytów walutowych (wszystkie waluty) zawarte od 1 lipca 2000 r. do 26 sierpnia 2011 r. (wejście w życie tzw. „ustawy antyspreadowej”). Niniejszy projekt ustawy dotyczy zwrotu części spreadów walutowych stosowanych przez banki. W dniu 2 sierpnia 2017 r. do Sejmu trafił nowy projekt prezydencki, który dotyczy zmian w ustawie o Wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej, którzy zaciągnęli kredyty mieszkaniowe. Projekt ten zakłada modyfikację działającego Funduszu Wsparcia Kredytobiorców poprzez wyodrębnienie dwóch Funduszy: Funduszu Wspierającego oraz Funduszu Konwersji. W zakresie Funduszu Wspierającego projekt ustawy zmierza do zwiększenia dostępności środków z funduszu poprzez: złagodzenie kryteriów jakie musi spełnić kredytobiorca starający się o wsparcie, zwiększenia maksymalnej kwoty wsparcia, wydłużenia okresu na jaki udzielane jest wsparcie, umorzeniu części udzielonego wsparcia pod warunkiem terminowej spłaty do funduszu. Fundusz Konwersji ma służyć przewalutowaniu walutowych kredytów hipotecznych na PLN. Projekt ustawy zawiera bardzo generalne uregulowania i nie precyzuje kryteriów kwalifikujących do takiego przewalutowania ani jego zasad. Kwartalne wpłaty do nowego Funduszu Konwersji dokonane przez kredytodawców mają nie przekraczać równowartości portfela kredytów hipotecznych w walutach obcych i stopy 0,5%. Maksymalne koszty dla całego sektora, szacowane na podstawie salda walutowych kredytów hipotecznych (128 mld zł w grudniu 2018 wg danych KNF), wynoszą do 2,6 mld PLN w pierwszym roku działania Funduszu Konwersji. Zgodnie z projektem ustawy, KNF może wydać zalecenie dla kredytodawców określające zasady dobrowolnej konwersji wierzytelności z uwzględnieniem stabilności systemu finansowego i skutecznego wykorzystania środków finansowych Funduszu. Po akceptacji Rządu i przegłosowaniu szeregu poprawek przez sejmową podkomisję, ustawa prezydencka z dnia 2 sierpnia 2017 r. została skierowana w dniu 24 stycznia 2019 r. do dalszych prac sejmowych.

  Łącznie z opisanymi powyżej projektami, w chwili obecnej w Sejmie złożone zostały cztery projekty ustaw i w konsekwencji nie jest możliwe oszacowanie wpływu proponowanych regulacji na sektor bankowy i Grupę. Jednakże o ile któryś z projektów zostanie wdrożony i stanie się obowiązkowy do wykonania przez banki, może to doprowadzić do znacznego obniżenia rentowności Grupy oraz jej pozycji kapitałowej.

• Potencjalny wzrost wpłat w przyszłości do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.
• Kontynuacja pogorszenia się sytuacji na rynkach kapitałowych, w szczególności na krajowym rynku funduszy inwestycyjnych, połączona z dalszymi regulacyjnymi ograniczeniami dochodów uzyskiwanych przez sektor bankowy z tytułu zarządzania i dystrybucji jednostkami tych funduszy, może spowodować dalszą erozję dochodów prowizyjnych sektora bankowego, w tym Grupę Banku Millennium.

Istnieje także prawdopodobieństwo korzystniejszego scenariusza makroekonomicznego niż zakładany, co może przełożyć się na lepsze wyniki sektora bankowego i Grupy Banku Millennium, w szczególności:

• Szybszy od oczekiwań wzrost gospodarczy w kraju, ze względu na silną konsumpcję gospodarstw domowych, wspierałby zwiększenie akcji kredytowej przez Bank.
• Odbicie inwestycji przedsiębiorstw w kapitał produkcyjny wspierałoby wzrost popytu na kredyty inwestycyjne.
• Korzystna sytuacja dochodowa gospodarstw domowych i przedsiębiorstw wspierałaby poprawę jakości portfela kredytowego Banku, a także zwiększyłaby napływ do niego środków depozytowych.