Grupa definiuje system ratingowy jako wszystkie metody, procesy, mechanizmy kontroli, systemy gromadzenia danych i systemy informatyczne, które wykorzystuje się przy ocenie ryzyka kredytowego oraz zaliczaniu ekspozycji do odpowiedniej puli charakteryzującej się określonym poziomem ryzyka, w tym także zasady dotyczące nadrzędności modeli ratingowych, o ile mają zastosowanie oraz zasady przełamywania ocen ratingowych. Elementem systemu ratingowego są modele PD, LGD, CCF-EAD (nazywane dalej modelami) oraz metodyki oceny finansowania specjalistycznego.
Ocena ryzyka kredytowego klienta w aspekcie prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania (PD) przez klienta opiera się na jednolitej skali ratingowej, zwanej Master Skalą.
Master Skala (MS) składa się z 15 stopni ratingowych, gdzie poszczególne ratingi oznaczają jak niżej:
Ratingi 13 – 15 to ratingi proceduralne, zarezerwowane dla ekspozycji o obniżonej wartości.
Wszyscy klienci z dostępnym kredytowaniem, faktycznie wykorzystujący zatwierdzone limity kredytowe lub nie, i wszyscy inni uczestnicy transakcji kredytowej powinni mieć uprzednio nadany rating i być przypisanymi do odpowiedniej puli.
Odpowiednia polityka kredytowa lub ratingowa powinna określać model właściwy do wygenerowania ratingu lub homogenicznej puli dla danego segmentu klienta.
Każdy stosowany model PD musi zostać skalibrowany do MS na podstawie zaobserwowanego lub szacowanego prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania.
Rating dla rządów, banków centralnych, organizacji międzynarodowych, wielostronnych banków rozwoju oraz Instytucji może zostać przypisany na podstawie ratingu przyznanego przez uznane agencje ratingowe, zmapowanego na Master Scale.
Jeżeli powyższe podmioty będą miały więcej niż jedną ocenę ratingową przyznaną przez uznane agencje ratingowe (split rating), to zawsze należy stosować drugi najlepszy rating z ocen przyznanych przez uznane agencje.
Tabela prezentująca powiązania między wewnętrznymi a zewnętrznymi ocenami ratingowymi została przedstawiona w rozdziale 6.4 Ujawnień. Bank uznaje dla celów porównawczych następujące zewnętrzne agencje ratingowe: Fitch, Moody’s, Standard & Poors.
W przypadku klientów detalicznych rating nadany w rezultacie działania modelu behawioralnego (rating behawioralny) jest z założenia ważniejszy niż nadany w rezultacie działania ratingu aplikacyjnego (rating aplikacyjny), jeżeli tylko rating behawioralny jest nadany. W przypadku klientów korporacyjnych nadany rating jest oceną łączną 3 komponentów: modułu ilościowego opartego na analizie danych ze sprawozdań finansowych, modułu jakościowej oceny Klienta opartego na informacjach pozafinansowych oraz modułu behawioralnego oceniającego charakter dotychczasowej współpracy Klienta z Grupą Banku Millennium (w tym z Bankiem Millennium).
Ratingi proceduralne (13, 14 i 15 wg Master Skali) przyznawane są klientom z symptomami pogorszenia zdolności i wiarygodności kredytowej lub z zadłużeniem przeterminowanym.
Rating proceduralny jest z założenia ważniejszy niż rating aplikacyjny i rating behawioralny.
Po ustaniu przesłanek do nadania któregokolwiek ratingu proceduralnego, ratingi 13 i 14 od razu wygasają, natomiast rating 15 albo wygasa albo jest utrzymywany przez tzw. okres kwarantanny.
Klasa ekspozycji podlegająca stałemu wyłączeniu z metody IRB.
Klasa ekspozycji podlegająca stałemu wyłączeniu z metody IRB.
Klasy ekspozycji podlegające planowi stopniowego wdrożenia metody IRB.
Proces ratingowy w Banku Millennium opiera się na następujących zasadach:
Przedstawione zasady nadawania ratingu mają zastosowanie do wszystkich kategorii ekspozycji detalicznych: ekspozycji detalicznych wobec klientów indywidualnych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych, odnawialnych ekspozycji detalicznych oraz pozostałych ekspozycji detalicznych.
Klasa ekspozycji detalicznych wobec klientów indywidualnych zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych obejmuje ekspozycje będące kredytem lub pożyczką zabezpieczoną hipoteką na nieruchomości wobec klientów detalicznych (mikroprzedsiębiorstwa i klienci indywidualni).
Klasa odnawialnych ekspozycji detalicznych obejmuje ekspozycje wobec osób fizycznych, niezabezpieczone, odnawialne, o łącznym zaangażowaniu nie przekraczającym 100.000 euro oraz spełniające warunek niskiej zmienności stóp strat.
Wszystkie ekspozycje detaliczne nie zaliczone do powyższych kategorii są traktowane jako pozostałe ekspozycje detaliczne.
Kompetencje w procesie nadawania ratingu są podzielone w następujący sposób:
Klasy ryzyka wynikające z modeli oraz ratingi proceduralne są nadawane automatycznie i nie podlegają korekcie eksperckiej.
W procesie nadania ratingu, Bank wykorzystuje dane z różnych dostępnych źródeł:
W zakresie modeli niewykonania zobowiązań (modele PD), w klasie ekspozycji detalicznych funkcjonuje system ratingowy dla mikroprzedsiębiorstw i system ratingowy dla klientów indywidualnych. W ramach obu systemów używane są modele skoringowe behawioralne oraz modele skoringowe aplikacyjne, desygnowane do określonych grup klientów i/lub produktów. W przypadku klientów z symptomami pogorszenia zdolności i wiarygodności kredytowej lub z zadłużeniem przeterminowanym nadawane są ratingi proceduralne.
Rating proceduralny ma pierwszeństwo stosowania. Jeśli klient nie posiada ratingu proceduralnego, zastosowanie ma rating behawioralny, o ile został nadany.
Rating behawioralny nadawany jest po raz pierwszy po trzech miesiącach współpracy klienta z Bankiem, a następnie z miesięczną częstotliwością, pod warunkiem, że rachunki klienta spełniają wymogi przewidziane w modelu behawioralnym.
Jeśli klient nie posiada ratingu behawioralnego lub proceduralnego, zastosowanie ma rating aplikacyjny.
W zakresie modeli strat z tytułu niewykonania zobowiązań (LGD), zostały one zbudowane dla dwóch portfeli:
Zgodnie z CRR i następnymi zmianami, banki maja za zadanie estymować parametry LGD wykorzystując dane dotyczące niewykonanych zobowiązań w ramach wszystkich dostępnych źródeł oraz uwzględniając wszystkie informacje istotne z punktu widzenia szacowania poziomu straty ekonomicznej.
Z tego powodu Bank przeprowadził oszacowanie parametrów LGD na bazie danych, która obejmuje wszystkie przypadki niewykonania zobowiązania wynikające z ilościowych i jakościowych przesłanek definicji niewykonania zobowiązania.
Zgodnie z metodologią wyliczenia LGD, głównymi elementami obliczeń są: prawdopodobieństwo uzdrowienia, lub zakończenie procesu windykacji klienta, wartość odzysków, koszty oraz stopa dyskontowa.
Bank przyjął następujące podejście do budowy modeli LGD:
Strata z tytułu niewykonania zobowiązania jest szacowana na poziomie transakcji.
Model EAD został zbudowany dla ekspozycji portfela detalicznego. Przy estymacji EAD, ekspozycja na moment niewykonania zobowiązania była porównywana z wartością limitu i zaangażowaniem bilansowym zaobserwowanym na rok przed zdarzeniem niewykonania zobowiązania. Kalkulacja parametrów ekwiwalentu bilansowego (CCF) była przeprowadzona dla grup produktów, dla których istniała możliwość wystąpienia zaangażowania pozabilansowego oraz Bank dysponował istotną liczbą obserwacji pozwalającą na wnioskowanie statystyczne, tj. dla limitów w rachunkach (overdrafty) oraz kart kredytowych (portfel QRRE). W przypadku gwarancji, dla których liczba obserwacji była zbyt mała dla przeprowadzenia analiz statystycznych, przyjęto konserwatywną wartość CCF. Jednocześnie nie opracowano modelu EAD dla portfela RRE, z racji nieistotnej liczby obserwacji.
Grupa Millennium klasyfikuje jako ekspozycje kapitałowe udziały oraz instrumenty kapitałowe posiadane przez jakiekolwiek jednostki Banku, z wyłączeniem, w ujęciu skonsolidowanym, udziałów reprezentujących inwestycje w spółki zależne, które są klasyfikowane jako transakcje wewnątrzgrupowe. Jednak ze względu na fakt, że łączna wartość portfela kapitałowego Grupy jest nieistotna, postanowiono stale wyłączyć przedmiotowe ekspozycje z podejścia IRB i wyliczać dla nich wymóg kapitałowy zgodnie z podejściem standardowym.
Poniższa tabela prezentuje podstawowe agregaty i parametry używane przy wyliczaniu wymogów w zakresie funduszy własnych metodą IRB. Dla klas ekspozycji objętych metodą IRB wskazane są wielkości ekspozycji, CCF, średnie PD, ilość dłużników, średnie LGD, aktywa ważone ryzykiem, średnia waga ryzyka, strata oczekiwana oraz korekty wartości i rezerwy, w zakresach prawdopodobieństwa wystąpienia niewykonania zobowiązania (PD).
Portfel | Zakres PD | Oryginalna ekspozycja bilansowa brutto | Ekspozycja pozabilansowa przed CCF | Średnie CCF | EAD po CRM i po CCF | Średnie PD | Ilość dłużników | Średnie LGD | RWA | Średnia waga ryzyka | Strata oczekiwana (EL) | Korekty wartości i rezerwy |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
QRRE | 0,00 do <0,15 | 214 611 825 | 1 235 376 299 | 77,01% | 1 165 942 712 | 0,08% | 168 351 | 63,84% | 39 414 440 | 3,38% | 595 514 | 1 040 874 |
QRRE | 0,15 do <0,25 | 126 209 852 | 319 510 944 | 81,46% | 386 484 229 | 0,19% | 70 855 | 62,10% | 26 205 270 | 6,78% | 461 960 | 1 041 818 |
QRRE | 0,25 to <0,50 | 156 342 002 | 239 173 027 | 82,82% | 354 432 162 | 0,39% | 59 909 | 62,55% | 43 030 398 | 12,14% | 864 589 | 1 782 873 |
QRRE | 0,50 to <0,75 | 230 383 272 | 187 005 754 | 84,33% | 388 090 417 | 0,71% | 58 991 | 63,33% | 76 555 598 | 19,73% | 1 745 065 | 3 008 771 |
QRRE | 0,75 to <2,50 | 420 291 060 | 205 267 669 | 84,53% | 593 812 863 | 1,63% | 79 468 | 64,47% | 222 829 004 | 37,53% | 6 262 502 | 7 856 703 |
QRRE | 2,50 to <10,00 | 253 082 585 | 67 304 849 | 84,32% | 309 833 175 | 5,67% | 39 269 | 65,36% | 276 711 392 | 89,31% | 11 483 648 | 9 333 450 |
QRRE | 10,00 to <100,00 | 127 077 244 | 15 670 235 | 82,32% | 139 976 207 | 27,87% | 17 673 | 66,47% | 257 327 098 | 183,84% | 25 902 310 | 10 327 465 |
QRRE | 100,00 (default) | 97 178 168 | 4 690 718 | 0,00% | 97 178 168 | 100,00% | 14 794 | 93,90% | 50 190 192 | 51,65% | 91 247 429 | 39 519 398 |
QRRE | Razem | 1 625 176 009 | 2 273 999 496 | 79,62% | 3 435 749 933 | 4,93% | 509 310 | 64,66% | 992 263 393 | 28,88% | 138 563 017 | 73 911 352 |
Residential Retail | 0,00 do <0,15 | 16 244 614 435 | 274 996 555 | 0,00% | 16 244 614 435 | 0,08% | 80 704 | 32,66% | 1 124 446 140 | 6,92% | 4 243 909 | 7 752 632 |
Residential Retail | 0,15 do <0,25 | 3 623 718 881 | 28 474 626 | 0,00% | 3 623 718 881 | 0,18% | 16 268 | 34,25% | 484 664 824 | 13,37% | 2 228 454 | 5 456 990 |
Residential Retail | 0,25 to <0,50 | 1 876 278 166 | 16 210 599 | 0,00% | 1 876 278 166 | 0,39% | 8 468 | 34,15% | 443 839 325 | 23,66% | 2 498 949 | 4 857 773 |
Residential Retail | 0,50 to <0,75 | 1 705 095 558 | 12 015 947 | 0,00% | 1 705 095 558 | 0,71% | 7 410 | 34,47% | 619 424 304 | 36,33% | 4 172 989 | 10 374 819 |
Residential Retail | 0,75 to <2,50 | 1 944 689 504 | 18 771 447 | 0,00% | 1 944 689 504 | 1,66% | 8 367 | 34,58% | 1 222 618 469 | 62,87% | 11 149 038 | 21 121 430 |
Residential Retail | 2,50 to <10,00 | 1 334 851 896 | 90 417 988 | 0,00% | 1 334 851 896 | 6,32% | 5 691 | 35,31% | 1 802 939 044 | 135,07% | 30 290 477 | 31 093 494 |
Residential Retail | 10,00 to <100,00 | 670 193 773 | 2 115 764 | 0,00% | 670 193 773 | 19,01% | 2 623 | 34,93% | 1 319 415 091 | 196,87% | 44 420 178 | 31 281 731 |
Residential Retail | 100,00 (default) | 901 466 534 | 12 970 | 0,00% | 901 466 534 | 100,00% | 2 857 | 81,26% | 1 550 331 531 | 171,98% | 732 499 482 | 327 338 227 |
Residential Retail | Razem | 28 300 908 746 | 443 015 895 | 0,00% | 28 300 908 746 | 4,18% | 132 388 | 34,93% | 8 567 678 727 | 30,27% | 831 503 475 | 439 277 095 |
Total | Razem | 29 926 084 755 | 2 717 015 391 | 66,64% | 31 736 658 679 | 4,27% | 588 404 | 38,15% | 9 559 942 120 | 30,12% | 970 066 492 | 513 188 446 |
Poniższa tabela prezentuje weryfikację historyczną PD dla poszczególnych kategorii ekspozycji.
Klasa ekspozycji | Zakres PD | Średnie ważone PD | Arytmetyczna średnia PD po dłużnikach | Ilość dłużników | Ilość dłużników w ciągu roku którzy weszli w stan niewykonania zobowiązania | W tym nowi dłużnicy | Średnia historyczna roczna stopa default | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Koniec poprzedniego roku | Koniec roku | |||||||
QRRE | <0,06% – 0,12%) | 0,08% | 0,08% | 152 383 | 168 026 | 66 | 11 | 0,04% |
QRRE | <0,12% – 0,18%) | 0,15% | 0,15% | 29 809 | 31 797 | 37 | 2 | 0,09% |
QRRE | <0,18% – 0,28%) | 0,23% | 0,23% | 35 727 | 38 924 | 62 | 5 | 0,14% |
QRRE | <0,28% – 0,53%) | 0,39% | 0,39% | 54 442 | 59 770 | 194 | 7 | 0,29% |
QRRE | <0,53% – 0,95%) | 0,71% | 0,71% | 54 102 | 58 781 | 360 | 8 | 0,55% |
QRRE | <0,95% – 1,73%) | 1,28% | 1,28% | 48 623 | 51 900 | 504 | 8 | 0,90% |
QRRE | <1,73% – 2,94%) | 2,25% | 2,25% | 25 897 | 27 437 | 452 | 15 | 1,54% |
QRRE | <2,94% – 4,90%) | 3,80% | 3,80% | 17 491 | 18 437 | 418 | 24 | 2,28% |
QRRE | <4,90% – 7,60%) | 6,10% | 6,10% | 11 993 | 12 707 | 445 | 38 | 3,41% |
QRRE | <7,60% – 12%) | 9,55% | 9,55% | 7 288 | 6 669 | 356 | 29 | 4,70% |
QRRE | <12% – 20%) | 15,63% | 15,68% | 7 492 | 7 581 | 724 | 8 | 8,83% |
QRRE | <20% – 100%) | 76,74% | 40,88% | 9 437 | 10 069 | 2 880 | 126 | 33,73% |
Residential Retail | <0,06% – 0,12%) | 0,08% | 0,08% | 77 389 | 80 704 | 2 210 | 0 | 0,05% |
Residential Retail | <0,12% – 0,18%) | 0,15% | 0,15% | 10 437 | 10 152 | 54 | 0 | 0,12% |
Residential Retail | <0,18% – 0,28%) | 0,23% | 0,23% | 5 979 | 6 116 | 616 | 0 | 0,19% |
Residential Retail | <0,28% – 0,53%) | 0,39% | 0,39% | 8 202 | 8 468 | 26 | 0 | 0,29% |
Residential Retail | <0,53% – 0,95%) | 0,71% | 0,71% | 7 278 | 7 410 | 26 | 0 | 0,49% |
Residential Retail | <0,95% – 1,73%) | 1,28% | 1,28% | 4 747 | 5 088 | 10 | 0 | 0,78% |
Residential Retail | <1,73% – 2,94%) | 2,25% | 2,25% | 2 944 | 3 279 | 7 | 0 | 1,27% |
Residential Retail | <2,94% – 4,90%) | 3,80% | 3,80% | 2 097 | 2 331 | 15 | 0 | 1,73% |
Residential Retail | <4,90% – 7,60%) | 6,10% | 6,10% | 1 348 | 1 386 | 23 | 0 | 2,70% |
Residential Retail | <7,60% – 12%) | 9,55% | 9,55% | 664 | 737 | 31 | 0 | 4,07% |
Residential Retail | <12% – 20%) | 16,49% | 16,50% | 2 401 | 2 471 | 35 | 0 | 9,87% |
Residential Retail | <20% – 100%) | 59,01% | 59,01% | 163 | 163 | 25 | 0 | 50,82% |
Poniższe tabele przedstawiają wyliczenia zrealizowanych stóp niewykonania zobowiązań oraz szacowanych wartości stopy niewykonania zobowiązań, dla portfeli objętych zezwoleniem na stosowanie metody IRB.
Okres | Szacowana stopa default | Zrealizowana stopa default |
---|---|---|
2014 | 2,68% | 1,99% |
2015 | 2,69% | 1,82% |
2016 | 2,47% | 1,59% |
2017 | 2,27% | 1,45% |
2018 | 2,01% | 1,43% |
Okres | Szacowana stopa default | Zrealizowana stopa default |
---|---|---|
2014 | 0,78% | 0,48% |
2015 | 0,82% | 0,55% |
2016 | 0,88% | 0,60% |
2017 | 0,91% | 0,53% |
2018 | 0,82% | 0,43% |
W przypadku portfela QRRE można zaobserwować dalsze obniżanie się (aczkolwiek mniejsze niż w poprzednich latach) zrealizowanych stóp niewykonania zobowiązań („default”) w ostatnich latach. Są one mniejsze niż szacowane. Obserwowane obniżenie zrealizowanych stóp default w ostatnich latach jest zgodne z trendami obserwowanymi na rynku i może być wyjaśnione korzystną i stabilną sytuacją makroekonomiczną.
W przypadku portfela RRE zrealizowane stopy niewykonania zobowiązania są niższe niż w ostatnim roku. Są też niższe niż wartości szacowane. Spadek ten wynika z dobrej sytuacji makroekonomicznej, jak również z malejącego udziału kredytów denominowanych do walut obcych (przede wszystkim CHF), w przypadku których obserwowane ryzyko jest obecnie wyższe, niż dla kredytów w PLN.
W przypadku obydwu portfeli zrealizowane stopy default były mniejsze niż przeciętne prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania (PD), przede wszystkim, z powodu uwzględniania w szacowaniu długookresowego PD dodatkowego konserwatywnego buforu, związanego z błędami oszacowań, który podwyższa szacowane wartości parametru PD.
Analizę zrealizowanych współczynników CCF przeprowadzono dla przypadków z portfela QRRE wchodzących w default w ciągu roku kalendarzowego 2018 (okres sprawozdawczy) oraz 2016 i 2017 (okresy porównawcze), które na koniec roku poprzedzającego dany okres (31.12.2017 w sytuacji okresu sprawozdawczego) znajdowały się poza defaultem i posiadały dodatnią ekspozycję pozabilansową. Analiza polegała na porównaniu średnich zrealizowanych wartości współczynników konwersji ze średnimi wartościami modelowymi (ważonymi wielkością ekspozycji pozabilansowej). Współczynniki modelowe uwzględniają szereg narzutów konserwatywnych i powinny przewyższać faktycznie zrealizowane wartości. Otrzymane wyniki podano w poniższej tabeli.
CCF | 2018 | 2017 | 2016 |
---|---|---|---|
CCF modelowy | 89,0% | 91,3% | 86,1% |
CCF zrealizowany | 55,8% | 57,2% | 61,0% |
Zarówno w okresie sprawozdawczym jak i porównawczych, zrealizowane wartości współczynników CCF nie przekroczyły wartości modelowych. W związku z tym, że Bank nie zanotował wyższych od spodziewanych poziomów współczynników konwersji kredytowej ten element ryzyka kredytowego nie prowadzi do wystąpienia wyższych od spodziewanych strat.
Analizę zrealizowanych współczynników LGD przeprowadzono dla przypadków z portfeli RRE i QRRE. Wyznaczenie zrealizowanych wartości LGD wymaga dłuższej perspektywy czasowej, gdyż odzyski mogą wystąpić dopiero długo po wejściu ekspozycji w stan defaultu. W związku z tym wyliczenie zrealizowanych wartości LGD zostało oparte na przypadkach wchodzących w default najpóźniej do grudnia 2016 roku. Wyznaczony na tych przypadkach średni poziom LGD (średnia ważona EAD) porównano ze średnim poziomem LGD stosowanym w ramach metody IRB na potrzeby wyznaczania wymogów kapitałowych (średnia ważona EAD). Wartości modelowe uwzględniają szereg narzutów konserwatywnych (w tym dodatkowy mnożnik nałożony decyzją IRB z lipca 2017 roku, wraz z udzieleniem zgodny na stosowanie zmienionych modeli LGD dla portfeli RRE i QRRE) i powinny przewyższać faktycznie zrealizowane straty. Otrzymane wyniki podano w poniższej tabeli.
LGD | Portfel | |
---|---|---|
RRE | QRRE | |
Zrealizowana | 38,5% | 69,3% |
Modelowana | 26,6% | 50,8% |
Dla obu analizowanych portfeli modelowe wartości strat znacząco przewyższyły poziomy zrealizowane. Można zatem stwierdzić że nie wystąpiły nadspodziewane straty związane z poziomami LGD, a stosowane wartości parametrów okazały się wystarczająco konserwatywne.
Grupa nie posiada spółek prowadzących działalność kredytową za granicą (CRR art. 452.j).
Tabela EU CR10 – IRB (kredytowanie specjalistyczne i ekspozycje kapitałowe)
Z uwagi na fakt, że nie stosowana jest metoda IRB dla kredytowania specjalistycznego i ekspozycji kapitałowych, Tabela EU CR10 (EBA/GL/2016/11) nie jest prezentowana.
Tabela EU CR7 – Metoda IRB – wpływ kredytowych instrumentów pochodnych stosowanych jako techniki ograniczania ryzyka kredytowego na aktywa ważone ryzykiem
Z uwagi na fakt, że kredytowe instrumenty pochodne nie są stosowane jako techniki ograniczania ryzyka kredytowego, Tabela EU CR7 nie jest prezentowana (EBA/GL/2016/11).