POPRZEDNIA
Ryzyko rynkowe
Celem zarządzania ryzykiem płynności jest zapewnienie i utrzymywanie zdolności Grupy do wywiązywania się zarówno z bieżących jak i przyszłych zobowiązań, z uwzględnieniem kosztów pozyskania płynności.
Ryzyko płynności odzwierciedla możliwość poniesienia znacznych strat w wyniku pogorszenia warunków finansowania (ryzyko finansowania) i/lub sprzedaży aktywów poniżej ich wartości rynkowej (ryzyko płynności rynku) w celu zaspokojenia zapotrzebowania na środki, wynikającego z zobowiązań Grupy.
W podmiotach zależnych ekspozycje na ryzyko płynności nie występowały, ponieważ Bank zarządza ryzykiem płynności na poziomie centralnym. Zarówno wymogi finansowania jak i nadwyżki płynności spółek zależnych są zarządzane poprzez transakcje z zawierane z Bankiem, chyba że wcześniej w tym celu zostały zawarte transakcje rynkowe. Departament Skarbu jest odpowiedzialny za zarządzanie z częstotliwością dzienną sytuacją płynnościową Grupy, zgodnie z przyjętymi zasadami i procedurami, biorąc pod uwagę cele określone przez Zarząd Banku oraz Komitet Kapitałów, Aktywów i Pasywów.
Konsekwentnie głównym źródłem finansowania Grupy pozostaje duża, zdywersyfikowana oraz stabilna baza depozytów pochodzących od Klientów detalicznych, korporacyjnych oraz Klientów z sektora publicznego. Na koniec 2017 roku depozyty Klientów osiągnęły łączny poziom 57,3 mld zł. Bazę depozytową stanowiły głównie środki Klientów indywidualnych, których udział w łącznym saldzie zobowiązań wobec Klientów wynosił ok. 70,4% na koniec grudnia 2017 (71,0% na koniec grudnia 2016 roku). Wysoki udział środków od Klientów indywidualnych miał pozytywny wpływ na płynność w Grupie oraz umożliwił przestrzeganie nadzorczych miar płynności.
Koncentracja bazy depozytowej, mierzona udziałem 5 i 20 największych deponentów, na koniec 2017 roku wyniosła odpowiednio 3,9% oraz 7,0% (w grudniu 2016 roku odpowiednio 4,1% oraz 7,2% . Poziom koncentracji depozytów jest regularnie monitorowany i nie miał negatywnego wpływu na stabilność bazy depozytowej w 2017 roku. W przypadku znacznego wzrostu udziału największych deponentów w bazie depozytowej, dodatkowe środki pozyskane od tych deponentów nie są traktowane jako stabilne. Co więcej, w celu zabezpieczenia przed fluktuacjami bazy depozytowej, Grupa utrzymuje rezerwę płynnych aktywów w postaci portfela papierów wartościowych.
Baza depozytowa uzupełniona jest o depozyty instytucji finansowych oraz inne operacje rynku pieniężnego. Źródłem finansowania średnioterminowego pozostają również pożyczki średnioterminowe, dług podporządkowanym oraz emisja obligacji własnych.
W 2017 roku, Bank kontynuował działania związane z pozyskaniem dodatkowego finansowania poprzez zaciągnięcie pożyczek od instytucji finansowych, emisje obligacji oraz bankowych papierów wartościowych w celu zdywersyfikowania źródeł finansowania. W sierpniu 2017, w ramach kontynuacji działań związanych z dywersyfikacją źródeł średnioterminowego finansowania w walutach obcych, Bank zawarł umowę z Industrial and Commercial Bank of China (Europe) S.A., Oddział w Polsce (ICBC Europe), dotyczącą zaciągnięcia 3-letniej, niezabezpieczonej pożyczki w kwocie 80 mln EUR. Oprocentowanie pożyczki oparte jest na stawce EURIBOR 6M oraz marży zaś środki przeznaczone są na ogólne finansowanie działalności pożyczkobiorcy. Spłata pożyczki przez Bank nastąpi jednorazowo, w sierpniu 2020 roku.. Całkowita wartość bilansowa średnioterminowych pożyczek od instytucji finansowych wynosiła na koniec grudnia 2017 roku 961,4 mln zł. (w grudniu 2016 roku wynosiła 898,0 mln zł.).
W grudniu 2017 roku zostały wykupione dziesięcioletnie obligacje podporządkowane o wartości nominalnej 150,0 mln EUR, wyemitowane przez Bank w grudniu 2007 roku. Środki pozyskane przez Bank z tych obligacji zaliczane były do środków obcych stabilnych. Wykup obligacji nie miał negatywnego wpływu na sytuacje płynnościową Grupy jako że w grudniu 2017 zostały wyemitowane nowe, dziesięcioletnie obligacje podporządkowane na łączną kwotę nominalną 700 mln zł. Termin wykupu nowych obligacji przypada w dniu 7 grudnia 2027 roku. Emitent może podjąć decyzję o wykupie obligacji w dniu 8 grudnia 2022 r. tylko po uprzednim uzyskaniu zgody Komisji Nadzoru Finansowego na wcześniejszy wykup obligacji, o ile taka zgoda będzie wymagana.
Dodatkowo, w 2017 roku Bank wyemitował 3-letnie, zwykłe i niezabezpieczone obligacje własne na kwotę 300 mln zł. oraz bankowe papiery wartościowe o wartości nominalnej 54,2 mln zł., a Millennium Leasing wyemitował 2-letnie obligacje o łącznej wartości nominalnej 86,0 mln zł. Na koniec grudnia 2017 roku wartość bilansowa zobowiązań z tytułu wyemitowanych przez Grupę obligacji oraz bankowych papierów wartościowych o zapadalności do 3 lat wyniosła 1 156,5 mln zł (1 313,8 mln zł na koniec grudnia 2016 roku).
W 2017, szybszy wzrost depozytów od Klientów niż kredytów, pozwolił Grupie utrzymać wskaźnik kredyty/depozyty znacznie poniżej 100%. Wskaźnik ten, z uwzględnieniem emisji własnych dla Klientów detalicznych oraz transakcji z przyrzeczeniem odkupu z Klientami, spadł na koniec grudnia 2017 roku i wynosił 82% (w porównaniu do 84% na koniec grudnia 2016). Grupa kontynuowała politykę inwestowania nadwyżki płynności głównie w portfel aktywów płynnych, w szczególności w polskie papiery wartościowe o niskim ryzyku szczególnym (Polskie, skarbowe papiery wartościowe, bony skarbowe i pieniężne NBP), których udział w portfelu papierów wartościowych ogółem wynosił na koniec grudnia 2017 roku ok. 99%. W ciągu 2017 roku, portfel ten wzrósł o 11% z 17,3 miliarda zł. na koniec grudnia 2016 roku (25% aktywów ogółem) do 19,2 miliarda na koniec grudnia 2017 roku (27% aktywów ogółem).
Aktywa te charakteryzują się wysokim poziomem płynności oraz mogą być w łatwy sposób wykorzystane jako zabezpieczenie bądź sprzedane bez znacznej utraty ich wartości. Portfel ten, uzupełniony gotówką oraz ekspozycjami wobec Narodowego Banku Polskiego, traktowany jako zapas płynności Grupy, który pozwoli przetrwać ewentualne sytuacje kryzysowe.
Płynność w walutach obcych Grupa zapewnia dzięki denominowanym w walucie pożyczkom bilateralnym oraz transakcjom swapów walutowych jak i procentowo-walutowych. Portfel swapów jest zdywersyfikowany w zakresie kontrahentów oraz terminów zapadalności. Z większością kontrahentów, Grupa ma podpisane aneksy do umów ramowych, regulujące kwestie zabezpieczeń (ang. Credit Support Annex, CSA). W związku z tym, w przypadku niekorzystnych zmian kursów (deprecjacja zł.), Bank zobligowany jest do złożenia depozytu w celu zabezpieczenia rozliczenia instrumentów pochodnych w przyszłości, a w przypadku korzystnych zmian kursów (aprecjacja zł.) Grupa otrzymuje depozyt zabezpieczający od kontrahentów. W żadnej z zawartych umów ramowych (zarówno międzynarodowych jak i krajowych) nie są zawarte zapisy ustanawiające związek pomiędzy ratingiem Banku a wysokością depozytów zabezpieczających. Potencjalne pogorszenie ratingu nie będzie zatem miało wpływu na sposób wyliczenia i wymianę depozytów zabezpieczających.
Grupa uwzględnia możliwość niekorzystnej zmiany kursu walut obcych, w szczególności CHF i EUR powodującej zwiększenie potrzeb płynnościowych w różnych analizowanych wariantach ryzyka płynności i uwzględnia to ryzyko w swoich planach płynnościowych.
Ocena ryzyka płynności Grupy jest realizowana z zastosowaniem zarówno wewnętrznych jak i nadzorczych miar, dla których zdefiniowano limity ekspozycji.
Kształtowanie się sytuacji płynnościowej Grupy w krótkich horyzontach czasowych (do 3 miesięcy) jest sprawdzane codziennie na podstawie dwóch wskaźników zdefiniowanych wewnętrznie: płynność natychmiastowa oraz płynność kwartalna. Mierzą one maksymalne zapotrzebowanie na środki, które mogłoby powstać jednego dnia, z uwzględnieniem projekcji przepływów środków pieniężnych odpowiednio na datę spot lub okres 3-miesięczny. Dodatkowo, portfel aktywów płynnych wyznacza się na bazie dziennej.
Wskaźniki te są porównywane z obowiązującymi limitami ekspozycji oraz raportowane codziennie do obszarów odpowiedzialnych za zarządzanie i kontrolę ryzyka płynności dla Grupy. W trakcie roku 2017 wszystkie wewnętrzne wskaźniki płynności pozostały znacznie powyżej minimalnych limitów. W trzecim kwartale 2017 roku, wewnętrzne limity zostały zrewidowane. Aktualizacja limitów brała pod uwagę wielkość skonsolidowanych funduszy własnych, bieżącą i przewidywaną strukturę bilansu, historyczną konsumpcję limitów, a także obecną sytuację rynkową. Nowe limity obowiązują od 1 listopada 2017.
Bieżące wskaźniki płynności mln PLN
31.12.2017 | ||||
---|---|---|---|---|
Wskaźnik płynności natychmiastowej (m PLN)* |
Wskaźnik płynności kwartalnej (m PLN)* |
Portfel Aktywów płynnych (m PLN)** |
LCR (%) | |
Wskaźnik | 16 412 | 16 412 | 18 735 | 153% |
Limit minimalny | 934 | (2 336) | 10 000 | 80% |
31.12.2016 | ||||
---|---|---|---|---|
Wskaźnik płynności natychmiastowej (m PLN)* |
Wskaźnik płynności kwartalnej (m PLN)* |
Portfel Aktywów płynnych (m PLN)** |
LCR (%) | |
14 131 | 14 113 | 16 950 | 124% | |
900 | (2 249) | 8 000 | 70% |
* Wskaźniki płynności natychmiastowej i kwartalnej: łączna wartość przepływów pieniężnych odpowiednio w dacie ‘spot’ lub w ciągu kolejnych 3-ech miesięcy, saldo rachunków NOSTRO (suma rachunków we wszystkich walutach pomniejszona o saldo rezerwy obowiązkowej) i aktywów o wysokiej płynności.
** Portfel Aktywów płynnych: Łączna suma gotówki, ekspozycji w stosunku do NBP (w tym nadwyżka nad wymaganą wysokość rezerwy obowiązkowej) oraz dłużnych papierów wartościowych Skarbu Państwa, bonów NBP i należności od banków o terminie wymagalności do 1 miesiąca. Portfel dłużnych papierów wartościowych pomniejsza się o papiery zablokowane na cele inne niż płynnościowe.
Grupa monitoruje płynność na bazie wewnętrznych miar płynności, uwzględniając również wpływ kursów walutowych na sytuację płynnościową.
Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (CRR), Grupa wyznacza wymóg pokrycia płynności (LCR). Minimalny, nadzorczy poziom wskaźnika LCR w wysokości 80%, który obowiązywał w 2017 roku, został spełniony przez Grupę (na koniec grudnia 2017 roku wskaźnik LCR wynosił 153%). Wskaźnik ten jest wyznaczany co dziennie i raportowany w okresach miesięcznych do NBP od marca 2014 roku. Wewnętrznie wskaźnik LCR szacowany jest codziennie i raportowany do obszarów odpowiedzialnych za zarządzanie i kontrolę ryzyka płynności w Grupie na bazie dziennej.
Ponadto Grupa stosuje analizę wewnętrznej płynności strukturalnej na bazie skumulowanych urealnionych luk płynności (tj. z założeniem prawdopodobieństwa powstania przepływu środków pieniężnych). Bezpieczny poziom, przyjęty w Grupie w zakresie relacji niedoboru płynności został określony dla każdego przedziału czasowego poniżej 5-ciu lat.
W 2017 r. wszystkie luki płynności były utrzymywane na poziomach wyraźnie przewyższających limity. Wyniki skumulowane, urealnionej luki płynności (warunki normalne) prezentują tabele poniżej.
31.12.2017 | ||||||
Urealniona luka płynności (mln PLN) |
do 6 miesięcy | 6 – 12 miesięcy | 1 – 2 lata | 2 – 3 lata | 3 – 5 lat | Powyżej 5-ciu lat |
Urealnione aktywa bilansowe | 26 147 | 5 348 | 8 070 | 7 288 | 7 721 | 25 608 |
Urealnione pasywa bilansowe | 12 383 | 3 252 | 6 192 | 5 048 | 5 976 | 44 700 |
Luka bilansowa | 13 764 | 2 096 | 1 878 | 2 240 | 1 745 | (19 092) |
Skumulowana luka bilansowa | 13 764 | 15 860 | 17 738 | 19 978 | 21 723 | 2 631 |
Urealnione aktywa pozabilansowe | 114 | 56 | 110 | 319 | 40 | 10 |
Urealnione pasywa pozabilansowe | (1 115) | (76) | (163) | (80) | (53) | (21) |
Luka pozabilansowa | (1 001) | (20) | (53) | 239 | (13) | (11) |
Luka ogółem | 12 763 | 2 076 | 1 825 | 2 479 | 1 732 | (19 103) |
Skumulowana luka ogółem | 12 763 | 14 839 | 16 664 | 19 143 | 20 875 | 1 772 |
31.12.2016 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Urealniona luka płynności (mln PLN) |
do 6 miesięcy |
6 – 12 miesięcy | 1 – 2 lata | 2 – 3 lata | 3 – 5 lat | Powyżej 5-ciu lat |
Urealnione aktywa bilansowe | 24 096 | 4 745 | 6 501 | 6 224 | 7 840 | 27 032 |
Urealnione pasywa bilansowe | 9 719 | 3 299 | 4 997 | 3 742 | 6 407 | 44 551 |
Luka bilansowa | 14 378 | 1 446 | 1 504 | 2 482 | 1 433 | (17 519) |
Skumulowana luka bilansowa | 14 378 | 15 823 | 17 327 | 19 809 | 21 242 | 3 723 |
Urealnione aktywa pozabilansowe | 133 | 71 | 115 | 88 | 542 | 15 |
Urealnione pasywa pozabilansowe | (1 040) | (83) | (121) | (107) | (113) | (35) |
Luka pozabilansowa | (907) | (12) | (6) | (19) | 429 | (20) |
Luka ogółem | 13 471 | 1 434 | 1 498 | 2 463 | 1 862 | (17 539) |
Skumulowana luka ogółem | 13 471 | 14 905 | 16 403 | 18 866 | 20 728 | 3 189 |
Grupa opracowała narzędzie do zarządzania ryzykiem płynności, określające analizy wrażliwości oraz scenariusze warunków skrajnych (wewnętrzne, systemowe i stanowiące ich kombinację). Na cele testów warunków skrajnych, luki płynności są urealniane przy założeniu konserwatywnego podejścia do oceny prawdopodobieństwa wystąpienia przepływów środków pieniężnych (m.in. biorące pod uwagę wycofanie lokat, opóźnienia w spłatach kredytów, gorszą płynność rynku wtórnego papierów wartościowych, najwyższe koszty finansowania – założenie najgorszych zaobserwowanych w Banku marż na depozytach, równoległe przesunięcia krzywej dochodowości czy deprecjację złotego).
Testy warunków skrajnych płynności są przeprowadzane co najmniej kwartalnie, aby ustalić profil ryzyka płynności Grupy oraz zapewnić zdolność Grupy do wywiązania się ze zobowiązań w przypadku kryzysu płynności i aby przyczynić się do opracowania awaryjnego planu płynności oraz decyzji zarządczych. Dodatkowo, wyniki testów warunków skrajnych wykorzystywane są do określenia progów ostrzegawczych dla wskaźników wczesnego ostrzegania, których to zadaniem jest identyfikacja zbliżających się problemów płynnościowych i wskazanie Zarządowi na ewentualną konieczność uruchomienia Awaryjnego Planu Płynności.
Wyniki testów warunków skrajnych pokazują, że nawet w sytuacji zrealizowania niekorzystnych scenariuszy wskaźniki płynności pozostaną powyżej ustalonych limitów.
Informacje odnośnie zarządzania ryzykiem płynności w tym informacje na temat wykorzystania limitów wewnętrznych i zewnętrznych są przekazywane w cyklu miesięcznym do Komitetu Kapitałów, Aktywów i Pasywów, a kwartalnie raportowane do Zarządu i Rady Nadzorczej Banku.
Proces planowania i budżetowania realizowany przez Grupę obejmuje przygotowanie Planu Płynności co ma na celu zapewnienie że wzrost biznesu będzie wspierany przez adekwatną strukturę finansowania płynności oraz przestrzeganie nadzorczych miar płynności.
Grupa dysponuje również procedurami awaryjnymi dla sytuacji zwiększonego ryzyka płynności – Plan Awaryjny Płynności (plan awaryjny w przypadku pogorszenia się płynności finansowej Banku). Plan Awaryjny Płynności ustala koncepcje, priorytety, obowiązki i konkretne środki do podjęcia na wypadek kryzysu płynności. Awaryjny Plan Płynności jest aktualizowany co najmniej raz do roku. W 2017 roku, Awaryjny Plan Płynności był testowany i zaktualizowany w celu zagwarantowania, że jest on operacyjnie stabilny. W Planie dostosowano również progi ostrzegawcze dla wskaźników wczesnego ostrzegania biorąc pod uwagę scenariusze i wyniki testów warunków skrajnych. Zaktualizowany Plan został zatwierdzony przez Radę Nadzorczą w grudniu 2017 r.